Tìm kiếm bài viết

Ông Công ông Táo diễn ra vào ngày nào? Khởi nguồn và giá trị văn hóa

Phong tục ông công ông táo là một trong những nét văn hóa tâm linh đặc sắc của người Việt mỗi dịp cuối năm. Không chỉ mang ý nghĩa tiễn các vị thần bếp về trời, nghi lễ này còn thể hiện lòng biết ơn, ước mong gia đình ấm êm, đủ đầy. Qua bao thế hệ, tục lệ ấy vẫn được gìn giữ như một phần không thể thiếu trong hành trình đón Tết truyền thống.

Ông Công ông Táo là ai?

Ông Công, ông Táo là những vị thần linh quen thuộc trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, gắn liền với nhiều truyền thuyết đậm đà văn hóa. Trong đó, Ông Công được coi là thần bảo vệ đất đai, còn ông Táo, hay Táo Quân, là vị thần cai quản bếp núc, đảm bảo mọi sinh hoạt trong gia đình diễn ra thuận hòa. Mỗi năm, vào 23 tháng chạp, các gia đình Việt thường làm lễ tiễn ông Công, ông Táo lên trời, báo cáo mọi chuyện trong nhà và cầu mong một năm mới đầy bình an và may mắn.

Sự tích về ông Công ông Táo ngày Tết

Sự tích về ông công ông táo ngày Tết được lưu truyền qua nhiều dị bản khác nhau, nhưng câu chuyện cảm động về ba con người vì nghĩa tình vẫn là phiên bản quen thuộc nhất trong dân gian. Chuyện kể rằng, thuở xưa có một cặp vợ chồng nghèo, cuộc sống khó khăn nhưng luôn yêu thương, nương tựa vào nhau. Khi nạn đói ập đến, người chồng quyết định rời quê đi làm ăn xa, hẹn sau ba năm sẽ quay về đoàn tụ.

Thời gian trôi qua, lời hẹn không thành. Người vợ mòn mỏi chờ đợi trong vô vọng, rồi nương nhờ vào một gia đình khác. Chủ nhà đem lòng thương mến và ngỏ ý kết duyên, nhưng nàng vẫn chần chừ vì trong lòng chưa dứt hy vọng về người chồng cũ. Chỉ đến khi thêm ba năm nữa trôi qua, nàng mới chấp nhận xây dựng cuộc sống mới.

Đúng lúc ấy, người chồng năm xưa bất ngờ trở về. Không còn chỗ đứng trong cuộc đời vợ, lại mang nỗi đau nghèo khó và tủi phận, anh chọn cách kết liễu đời mình. Quá ân hận và day dứt, người vợ cũng quyên sinh theo, còn người chồng sau vì đau khổ và tự trách bản thân đã gián tiếp gây nên bi kịch nên cũng tìm đến cái chết.

Cảm động trước nghĩa tình sâu nặng của cả ba, Diêm Vương đã cho họ hóa thân thành ba vị Táo, giao trọng trách trông coi bếp lửa – biểu tượng của sự sum vầy và hạnh phúc gia đình. Từ đó, phong tục cúng Táo quân mỗi dịp cuối năm ra đời, gửi gắm mong ước về một mái ấm êm đềm, đủ đầy trong năm mới.

Phong tục tiễn Táo quân ngày Tết và ý nghĩa ngày 23 tháng Chạp

Trong kho tàng văn hóa truyền thống của người Việt, lễ tiễn Táo quân là một phong tục mang đậm màu sắc tâm linh và giá trị nhân văn. Nhiều người vẫn thắc mắc 23 tháng chạp là ngày gì, và theo quan niệm dân gian, đây chính là thời điểm các vị thần bếp rời trần gian để lên thiên đình, tâu trình những việc đã diễn ra trong mỗi gia đình suốt một năm qua.

Vào ngày này, các gia đình thường chuẩn bị lễ cúng với mong muốn bày tỏ lòng biết ơn đối với những vị thần đã gìn giữ bếp lửa, tượng trưng cho sự ấm no, hòa thuận và hạnh phúc. Nghi lễ tiễn Táo quân không thể thiếu hình ảnh cá chép – biểu trưng cho sự chuyển mình và khởi đầu tốt đẹp, đồng thời thể hiện mối gắn kết hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

Theo thời gian, phong tục này không chỉ mang ý nghĩa tín ngưỡng mà còn trở thành dịp để mỗi gia đình cùng nhau dọn dẹp nhà cửa, sắp xếp lại không gian sống, chuẩn bị tinh thần đón Tết trong sự sum vầy, trân trọng và yêu thương.

Xem thêm: Tất Niên là gì?

Giá trị tâm linh và văn hóa của tục tiễn Táo quân ngày Tết

Trong đời sống tinh thần của người Việt, tục tiễn Táo quân về trời không đơn thuần là một nghi lễ cuối năm mà còn hàm chứa nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc. Theo quan niệm dân gian, các vị thần bếp là đấng che chở cho mái ấm gia đình, giữ cho bếp lửa luôn ấm, tượng trưng cho sự đủ đầy, hòa thuận và hạnh phúc lâu bền.

Phong tục ông công ông táo vì thế mang ý nghĩa nhắc nhở mỗi người về vai trò của gia đình – nơi bắt đầu và cũng là chốn bình yên để quay về. Nghi lễ tiễn Táo quân không chỉ là lời tri ân gửi tới các vị thần đã âm thầm dõi theo nếp sống của con người suốt một năm, mà còn là khoảng lặng để mỗi gia đình nhìn lại những điều đã qua, rút ra bài học và hướng đến sự hoàn thiện hơn trong năm mới.

Hình ảnh cá chép được thả về sông hồ với mong muốn đưa Táo quân lên thiên đình còn gửi gắm thông điệp về sự nỗ lực vươn lên, niềm tin và hy vọng vào những điều tốt đẹp phía trước. Bên cạnh yếu tố tâm linh, phong tục này còn góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống, tạo cơ hội để các thế hệ trong gia đình sum họp, sẻ chia và cùng nhau chuẩn bị đón Tết trong không khí ấm cúng, trang nghiêm và đầy ý nghĩa.

Xem thêm: Bao nhiêu ngày nữa đến Tết Nguyên Đán

Ý nghĩa tục phóng sinh cá chép ngày Tết Táo quân

Tục phóng sinh cá chép trong dịp Tết Táo quân là một nét đẹp mang đậm ý nghĩa tâm linh và nhân văn trong văn hóa truyền thống của người Việt. Theo quan niệm dân gian, cá chép là linh vật gắn liền với sự bền bỉ và khả năng vượt khó, được chọn làm phương tiện đưa các vị Táo về chầu trời. Việc thả cá chép vì thế không chỉ mang ý nghĩa nghi lễ mà còn gửi gắm nhiều ước vọng tốt đẹp cho năm mới.

Trong tín ngưỡng dân gian, cá chép gắn với hình ảnh “vượt vũ môn hóa rồng”, tượng trưng cho sự nỗ lực vươn lên, chuyển mình và thành công. Khi thực hiện nghi thức phóng sinh, người dân mong muốn những điều chưa trọn vẹn của năm cũ sẽ được khép lại, mở ra một khởi đầu mới hanh thông, thuận lợi hơn. Đây cũng là cách để bày tỏ niềm tin vào tương lai và hy vọng vào cuộc sống đủ đầy, bình an.

Bên cạnh yếu tố tâm linh, tục phóng sinh cá chép trong lễ tiễn ông công ông táo còn thể hiện tinh thần nhân ái và sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên. Hành động trả cá về môi trường sống tự nhiên mang thông điệp nhắc nhở mỗi người biết trân trọng sự sống, hướng tới lối sống thiện lành và tích cực. Qua thời gian, phong tục này không chỉ được gìn giữ như một nghi lễ truyền thống mà còn trở thành biểu tượng đẹp của niềm tin, lòng biết ơn và ước mong cho một năm mới an lành.

Hướng dẫn thực hiện lễ cúng tiễn Táo quân đúng phong tục

Lễ cúng tiễn Táo quân là một nghi thức quan trọng trong những ngày cuối năm, thể hiện lòng thành kính và sự biết ơn đối với các vị thần đã gìn giữ nếp nhà suốt một năm. Để buổi lễ diễn ra trang nghiêm và trọn vẹn, gia đình có thể thực hiện theo các bước cơ bản dưới đây.

Chọn thời điểm cúng

Theo phong tục truyền thống, lễ cúng thường được tiến hành vào buổi sáng hoặc trước giờ Ngọ. Đây được xem là khoảng thời gian các vị Táo chuẩn bị rời trần gian để lên thiên đình, vì vậy việc cúng sớm thể hiện sự chu đáo và thành tâm của gia chủ.

Chuẩn bị lễ vật

Mâm lễ không cần quá cầu kỳ nhưng nên đầy đủ và gọn gàng. Thông thường, lễ vật gồm cá chép sống, hương, đèn, vàng mã, mâm ngũ quả và mâm cỗ tùy điều kiện từng gia đình. Mâm cỗ có thể là mặn hoặc chay, miễn sao sạch sẽ và được chuẩn bị bằng tấm lòng kính lễ.

Sắp xếp bàn thờ

Trước khi bày lễ, bàn thờ cần được lau dọn sạch sẽ, ngay ngắn. Lễ vật được đặt trước bàn thờ hoặc trên bàn thờ Táo quân sao cho trang nghiêm, tránh bày biện lộn xộn hay quá sát mép bàn.

Thắp hương và đọc văn khấn

Sau khi hoàn tất việc bày lễ, gia chủ thắp hương và đọc văn khấn với tâm thế trang nghiêm, thành kính. Văn khấn có thể theo bài khấn truyền thống hoặc khấn nôm, quan trọng là thể hiện được lòng biết ơn và mong cầu những điều tốt đẹp cho gia đình trong năm mới.

Chờ hương tàn và làm lễ tạ

Khi hương gần tàn, gia chủ có thể thắp thêm một tuần hương để bày tỏ sự trọn vẹn trong nghi lễ, coi như lời tiễn biệt các vị Táo trước khi về trời.

Hóa vàng và phóng sinh cá chép

Sau khi kết thúc phần khấn lễ, vàng mã được đem hóa để gửi lễ vật tượng trưng. Cá chép được thả ra sông, hồ hoặc ao nước sạch một cách nhẹ nhàng, thể hiện ý nghĩa đưa các vị thần lên thiên đình và gửi gắm mong ước về một năm mới hanh thông.

Kết thúc nghi lễ

Khi mọi nghi thức đã hoàn tất, gia đình dọn dẹp mâm cúng và sinh hoạt trở lại bình thường. Nghi lễ khép lại cũng là lúc mở ra không khí chuẩn bị Tết, đón năm mới trong sự an yên và ấm áp.

Trong suốt quá trình cúng, điều quan trọng nhất vẫn là sự trang nghiêm và lòng thành. Chính điều đó tạo nên giá trị bền vững cho phong tục tiễn ông công ông táo trong đời sống văn hóa của người Việt.

Xem thêm: Còn bao nhiêu ngày nữa đến giao thừa

Tết ông Công ông Táo cần chuẩn bị gì?

Việc chuẩn bị lễ cúng ông Công ông Táo sao cho chu đáo luôn là điều được nhiều gia đình quan tâm mỗi dịp cuối năm. Đây không chỉ là một nghi lễ truyền thống mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần đã gìn giữ bếp lửa, che chở cho cuộc sống gia đình suốt một năm qua. Để buổi lễ diễn ra trang nghiêm, gia chủ có thể chuẩn bị theo những nội dung cơ bản sau.

Mâm cúng ông Công ông Táo

Mâm cúng ngày tiễn Táo quân không bắt buộc phải cầu kỳ, quan trọng nhất vẫn là sự gọn gàng, sạch sẽ và thành tâm. Tùy điều kiện từng gia đình, mâm lễ có thể lớn hoặc nhỏ, nhưng thường sẽ bao gồm những lễ vật quen thuộc.

Trước hết là bộ đồ mã dành cho Táo quân, gồm ba chiếc mũ: hai mũ có cánh chuồn tượng trưng cho Táo ông và một mũ không cánh dành cho Táo bà, đi kèm với hia và vàng mã tượng trưng. Những vật phẩm này thể hiện ý nghĩa tiễn các Táo lên chầu trời với đầy đủ lễ nghi.

Phần mâm cỗ có thể là mâm mặn với các món truyền thống như cơm, canh, thịt luộc, xôi, giò, món xào… hoặc mâm chay nếu gia đình hướng đến sự thanh đạm. Bên cạnh đó, lễ cúng thường có thêm đĩa gạo, đĩa muối, hoa tươi, trái cây, trầu cau, trà, rượu để tăng phần trang trọng.

Đặc biệt, cá chép là lễ vật không thể thiếu trong ngày này. Theo quan niệm dân gian, cá chép là phương tiện để Táo quân vượt vũ môn, bay về thiên đình. Sau khi cúng xong, cá thường được thả ra ao, hồ hoặc sông với mong muốn mang theo những điều tốt đẹp, suôn sẻ cho năm mới.

Nhìn chung, mâm cúng không cần quá hình thức, chỉ cần phù hợp hoàn cảnh, thể hiện được sự kính trọng và tấm lòng của gia chủ là đã trọn ý nghĩa.

Văn khấn ông Công ông Táo

Sau khi sắp xếp lễ vật ngay ngắn trên bàn thờ, gia chủ thắp hương và đọc văn khấn để bày tỏ lòng thành. Nội dung bài khấn thường nhằm kính mời các vị Táo quân về thụ hưởng lễ vật, đồng thời báo cáo những việc đã qua trong năm và cầu mong sự phù hộ cho gia đình trong năm mới.

Khi khấn, gia chủ nên giữ tâm thế trang nghiêm, lời khấn rõ ràng, không cần quá cầu kỳ về câu chữ mà quan trọng là sự chân thành. Có thể khấn theo văn khấn truyền thống hoặc khấn nôm theo cách riêng, miễn sao thể hiện được mong ước về một năm mới bình an, gia đạo thuận hòa, công việc hanh thông. Dưới đây là mẫu văn khấn Tết Táo quần.

Hôm nay là ngày cuối năm, gia đình chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa, lễ vật, kính dâng trước bàn thờ, cúi xin các vị Táo quân giáng lâm trước án, chứng giám cho tấm lòng thành kính. Suốt một năm qua, nhờ ơn che chở của ông công ông táo, gia đạo chúng con được yên ấm, trong ngoài thuận hòa, bếp lửa luôn đỏ, mọi việc hanh thông.

Nay đến ngày các ngài về chầu thiên đình, chúng con kính mong các ngài thụ hưởng lễ mọn, bỏ qua những điều thiếu sót, ghi nhận những điều tốt lành, tâu bẩm lên trên những việc thiện trong gia đình chúng con. Cúi xin các ngài tiếp tục phù hộ độ trì cho năm mới được bình an, mạnh khỏe, gia đình hòa thuận, công việc thuận lợi, mọi sự tốt lành như ý.

Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.

Nam mô A Di Đà Phật. (3 lần)

Cúng ông Công ông Táo vào thời điểm nào là tốt nhất?

Thời gian tiến hành lễ cúng Táo quân là yếu tố được nhiều gia đình quan tâm, bởi theo quan niệm dân gian, việc cúng đúng thời điểm sẽ thể hiện sự chu đáo và thành tâm khi tiễn các vị thần về trời. Theo lời khuyên của các chuyên gia phong thủy, nghi lễ này nên được thực hiện trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng chạp để kịp thời tiễn Táo quân lên thiên đình báo cáo mọi việc trong năm với Ngọc Hoàng.

Sau khi bày biện lễ vật đầy đủ, gia chủ thắp hương và đọc văn khấn. Khi hương gần tàn, có thể thắp thêm một tuần hương để làm lễ tạ, thể hiện sự trọn vẹn của nghi thức. Cuối cùng là phần hóa vàng mã và phóng sinh cá chép ra sông, hồ hoặc ao nước sạch nhằm hoàn tất lễ tiễn Táo quân.

Về khung giờ cúng, thời điểm được nhiều người lựa chọn nhất là giờ Ngọ, tức khoảng từ 11 giờ đến 13 giờ trưa. Đây được xem là khoảng thời gian đẹp, thuận lợi cho việc hành lễ. Ngoài ra, gia chủ cũng có thể linh hoạt chọn các khung giờ tốt khác trong ngày, miễn sao vẫn đảm bảo việc cúng được tiến hành trước buổi trưa.

Một số khung giờ thường được coi là phù hợp để thực hiện nghi lễ gồm: giờ Tý (23h–1h), giờ Dần (3h–5h), giờ Mão (5h–7h), giờ Ngọ (11h–13h), giờ Mùi (13h–15h) và giờ Dậu (17h–19h). Tùy vào điều kiện sinh hoạt của gia đình, có thể lựa chọn khung giờ thuận tiện nhất nhưng vẫn giữ được sự trang nghiêm và thành kính.

Quan trọng hơn cả, việc cúng Táo quân không nằm ở việc chọn giờ quá cầu kỳ mà ở tấm lòng chân thành, sự chỉn chu và thái độ kính trọng khi thực hiện nghi lễ truyền thống này.

Những quốc gia có phong tục tiễn Táo quân ngày Tết tương đồng với Việt Nam

Phong tục tiễn Táo quân về trời không chỉ riêng Việt Nam mới có mà còn xuất hiện ở nhiều quốc gia Á Đông, nơi bếp lửa giữ vai trò trung tâm trong đời sống gia đình. Dù cách thức thực hiện và tên gọi có khác nhau, các nghi lễ này đều thể hiện sự tôn kính đối với vị thần bảo hộ mái ấm và mong cầu một năm mới tốt lành.

Trung Quốc

Trung Quốc là quốc gia có phong tục tương đồng rõ rệt nhất với Việt Nam. Táo quân ở đây được gọi là Táo Thần, cũng được cúng tiễn vào cuối năm âm lịch. Người dân tin rằng Táo Thần sẽ lên thiên đình báo cáo mọi việc tốt xấu của gia đình với Ngọc Hoàng. Vì vậy, lễ cúng thường có bánh kẹo ngọt với mong muốn những lời tâu trình sẽ suôn sẻ, mang lại phúc lành trong năm mới.

Hàn Quốc

Trong văn hóa truyền thống Hàn Quốc, tín ngưỡng thờ thần bếp không phổ biến rộng rãi như ở Việt Nam hay Trung Quốc, nhưng vẫn tồn tại trong đời sống dân gian. Thần bếp được xem là vị thần bảo vệ gia đình, gắn liền với sự ấm cúng và bình an. Các nghi thức liên quan thường mang tính giản lược, kết hợp với những nghi lễ cuối năm của gia đình.

Nhật Bản

Nhật Bản không có nghi lễ tiễn Táo quân cụ thể vào dịp cuối năm, tuy nhiên trong tín ngưỡng dân gian vẫn tồn tại những vị thần liên quan đến bếp lửa và sinh hoạt gia đình. Người Nhật chú trọng việc dọn dẹp, thanh tẩy nhà cửa trước năm mới, mang ý nghĩa xua đi điều cũ, đón nhận sự may mắn – tinh thần khá tương đồng với phong tục tiễn Táo quân.

Nhìn chung, phong tục ông công ông táo của Việt Nam nằm trong mạch văn hóa chung của các quốc gia Á Đông, nơi bếp lửa không chỉ là nơi nấu nướng mà còn là biểu tượng của hạnh phúc và sự gắn kết gia đình. Dù khác nhau về hình thức, các phong tục này đều phản ánh niềm tin vào thần linh và khát vọng về một năm mới an lành, đủ đầy.

Tục cúng ông Công ông Táo khép lại năm cũ bằng sự thành kính và lòng tri ân, đồng thời mở ra một khởi đầu mới đầy hy vọng. Dù cách thực hiện có thể thay đổi theo thời gian, giá trị cốt lõi của phong tục này vẫn nằm ở sự gắn kết gia đình, gìn giữ nét đẹp văn hóa và gửi gắm mong ước về một năm mới bình an, thuận hòa, đủ đầy.

Đăng bởi:

Mình là Thu Hương - Content Marketing chuyên nghiệp có 3 năm kinh nghiệm và kiến thức sâu rộng trong các lĩnh vực giáo dục, sức khỏe, và nhiều lĩnh vực khác. Mong rằng các bài viết của mình sẽ đem lại nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc.