Tìm kiếm bài viết

Tết Nguyên Đán – Nét đẹp văn hóa ngàn đời của dân tộc Việt

Tết Nguyên Đán là lễ hội lớn nhất của người Việt, đánh dấu khởi đầu năm mới, gắn với cội nguồn, tổ tiên & sản xuất nông nghiệp. Dịp này, các gia đình sum họp, thắp hương tưởng nhớ ông bà, tổ tiên và gói bánh chưng truyền thống. Những phong tục này vừa mang ý nghĩa tâm linh, vừa góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Cùng KiddiHub tìm khám phá!

Nguồn gốc Tết Nguyên Đán

Tết bắt nguồn từ đời sống nông nghiệp khi người xưa dựa vào chu kỳ trời đất để sống. Lễ hội hình thành dựa trên quan sát mặt trăng, kết hợp tín ngưỡng & nghi lễ dân gian. Vì thế lễ Tết Nguyên Đán mang nhiều lớp ý nghĩa.

Tên gọi “Tết Nguyên Đán”

Thuật ngữ “Nguyên Đán” bắt nguồn từ Hán tự - “Nguyên” nghĩa là khởi đầu, “Đán” là buổi sáng sớm. Chính vì vậy, “Nguyên Đán” chính là buổi sáng đầu tiên của năm mới. Người Việt quen gọi tắt thành “Tết”, xuất phát từ chữ “Tiết”, chỉ thời điểm quan trọng trong năm. Ngay từ cách gọi, chúng ta có thể thấy Tết đã gắn liền với ý nghĩa khởi đầu, tươi mới và sự tái sinh của vạn vật.

Thời điểm ra đời – lịch sử sơ khai

Theo truyền thuyết, từ thời vua Hùng, người Việt đã có tục ăn Tết. âu chuyện Lang Liêu dâng vua bánh chưng, bánh dày được coi như minh chứng sớm nhất cho sự tồn tại của Tết. Theo đó, bánh vuông tượng trưng đất, bánh tròn tượng trưng trời. Hai loại bánh này thể hiện sự hài hòa âm dương cùng lòng hiếu kính với cha mẹ, tổ tiên. Sử sách cũng ghi nhận, từ đầu Công nguyên, người Việt đã biết ăn Tết Nguyên Đán, gắn liền chu kỳ sản xuất nông nghiệp.

Ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa và lịch Âm dương

Suốt hơn một nghìn năm Bắc thuộc, nước ta đã tiếp nhận nhiều yếu tố văn hóa từ Trung Quốc. Trong đó có lịch pháp & cách tính thời gian theo Âm lịch. Dù vậy, người Việt không rập khuôn mà đã biến đổi, dung hòa để tạo nên bản sắc riêng.

Tết ở Việt Nam diễn ra cùng thời điểm với Tết của Trung Hoa & một số nước Á Đông. Tuy nhiên, phong tục, lễ nghi lại đậm dấu ấn Việt, như tục gói bánh chưng, dựng cây nêu, cúng Táo quân, lì xì đầu năm.

Sự thay đổi về thời điểm Tết trong lịch sử

Ban đầu, có giai đoạn người Việt ăn Tết vào tháng 11 âm lịch. Về sau, dưới ảnh hưởng của lịch Can chi, người ta đã dần chuyển sang tháng Giêng. Vì thế, Tết trở thành “ngày đầu tiên của tháng đầu tiên”, gắn với sự mở đầu cho cả chu kỳ mới của trời đất.

Lịch sử của Tết Nguyên Đán

Lịch sử của Tết Nguyên Đán đã đi qua nhiều chặng đường hình thành & biến đổi. Ở mỗi thời kỳ, ngày lễ này lại mang thêm giá trị riêng. Quá trình phát triển của Tết phản chiếu sự vận động của xã hội. Nhờ vậy, chúng ta nhận ra sự bền bỉ và khả năng hòa nhập của truyền thống này.

Thời kỳ cổ truyền trước phong kiến

Trước khi nhà nước phong kiến hình thành, Tết đã tồn tại như một lễ hội nông nghiệp. Người dân dâng lễ vật, làm bánh, thắp hương mời tổ tiên về ăn Tết, cầu mùa màng bội thu. Đây là giai đoạn Tết gắn chặt với tín ngưỡng phồn thực và cầu mưa thuận gió hòa.

Dưới triều phong kiến

Khi quốc gia phong kiến được xây dựng, Tết Nguyên Đán đã trở thành lễ hội mang tính quốc gia. Các triều đình tổ chức nhiều nghi lễ long trọng như lễ Nam Giao, lễ hiến tế trời đất và yến tiệc triều đình. Khi đó, Vua sẽ ban chiếu Tết, quan lại triều bái & dân làng mở hội.

Vậy nên, thời điểm này, Tết không còn là chuyện gia đình, mà còn là sự kiện chính trị – xã hội. Nó thể hiện quyền lực cùng với sự chính danh của vương triều. Dưới triều Lý, Trần, Lê, Nguyễn, phong tục Tết vẫn giữ nguyên nét dân gian, nhưng thêm phần nghi lễ cung đình.

Thời kỳ hiện đại

Trong giai đoạn Pháp thuộc và các cuộc kháng chiến, Tết vẫn được duy trì, nhưng mang sắc thái giản dị hơn. Người dân vẫn giữ tục thờ cúng tổ tiên, sum họp gia đình dù trong cảnh nghèo khó, chiến tranh.

Sau ngày đất nước thống nhất, đặc biệt từ cuối thế kỷ XX, Tết Nguyên Đán trở thành kỳ nghỉ lễ lớn của cả nước. Ngày nay, Tết không những mang tính truyền thống mà còn gắn với hoạt động du lịch, thương mại, văn hóa cộng đồng, tạo bức tranh Tết vừa xưa cũ vừa hiện đại.

Xem thêm: Lịch nghỉ lễ 2025: Toàn cảnh những kỳ nghỉ quan trọng trong năm

Điểm qua giai đoạn chính trong những ngày Tết Nguyên Đán

Người Việt có câu “Tết đến sớm hơn trong lòng mỗi người”, vì cứ vào khoảng rằm tháng Chạp, không khí đón năm mới đã rộn ràng khắp nơi. Từ nông thôn cho tới thành thị, mọi gia đình đều tất bật quét dọn, trang hoàng nhà cửa, sắm sửa lễ vật & chuẩn bị món ăn truyền thống.

Không đơn thuần là kỳ nghỉ, Tết Nguyên Đán còn là hành trình nhiều lớp ý nghĩa, trải dài qua nhiều giai đoạn từ cúng rằm tháng Chạp cho đến lễ khai hạ. Cụ thể:

Giai đoạn	Chi tiết
Rằm tháng Chạp	Đây là lễ rằm cuối năm, tổng kết & chuẩn bị cho Tết, mang ý nghĩa báo hiếu tổ tiên, dọn đường đón năm mới.
Cúng ông Công, ông Táo	Lễ tiễn ông Công, ông Táo về trời để báo cáo việc bếp núc, gia sự trong năm với Ngọc Hoàng, đồng thời cầu mong năm mới thuận hòa, no đủ.
Tất niên	Bữa cơm sum họp cuối năm, gắn kết gia đình, đồng thời đây cũng là dịp con cháu làm lễ cúng tất niên thể hiện lòng biết ơn tổ tiên.
Giao thừa	Đây là khoảnh khắc thiêng liêng chuyển giao năm cũ sang năm mới, gia đình sẽ cúng ngoài trời tiễn vị Hành khiển cũ, đón vị Hành khiển mới, cầu mong bình an, may mắn
Ba ngày Tết(Mồng 1, 2, 3)	Mồng Một Tết cha, mồng Hai Tết mẹ, mồng Ba Tết thầy với các tục xông đất, chúc Tết, lì xì, thăm viếng.
Hóa vàng(Mồng 4 – 5)	Đốt vàng mã tiễn tổ tiên về cõi âm, kết thúc chuỗi lễ chính.
Khai hạ(Mồng 7)	Lễ hạ cây nêu, chính thức khép lại Tết,mở đầu công việc, học hành trong năm mới.

Ý nghĩa Tết Nguyên Đán

Tết Nguyên Đán không chỉ là ngày lễ lớn trong năm mà còn là dịp hội tụ đầy đủ giá trị tinh thần, văn hóa, tín ngưỡng & nhân văn của người Việt. Từ bao đời nay, Tết đã trở thành cột mốc thiêng liêng đánh dấu khởi đầu mới, mang lại niềm tin, hy vọng cho mỗi gia đình. Đây không đơn thuần là ngày nghỉ, mà là khoảng thời gian để người Việt hướng về cội nguồn, tưởng nhớ tổ tiên, gắn kết cộng đồng, lan tỏa tình cảm yêu thương.

Giao hòa trời đất – con người

Tết là thời điểm thiên nhiên chuyển từ Đông sang Xuân, báo hiệu khởi đầu của chu kỳ mới. Đây là khoảnh khắc giao hòa giữa trời & đất, mang đến năng lượng tích cực, niềm tin cùng sự may mắn cho cả năm.

Tưởng nhớ tổ tiên, thần linh

Người Việt sẽ chuẩn bị mâm cơm, mâm ngũ quả dâng lên bàn thờ để tưởng nhớ công ơn của ông bà, tổ tiên. Đồng thời, đây cũng là dịp bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần linh, cầu mong năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Biểu tượng của sự khởi đầu

Tết Nguyên Đán đánh dấu sự khởi đầu của năm mới, là thời điểm để xua đi điều không may mắn trong năm cũ & đón nhận hy vọng, vận khí tốt đẹp. Người dân thường khai trương, bắt đầu công việc hay dự án mới trong dịp này với niềm tin về thành công.

Đoàn tụ gia đình

Không những vậy, Tết Nguyên Đán còn là dịp đoàn viên quan trọng nhất trong năm. Khi con cháu dù đi xa cũng trở về sum họp bên gia đình. Các hoạt động như gói bánh chưng, dọn dẹp nhà cửa hay thắp hương bàn thờ tổ tiên giúp gắn kết tình thân. Đồng thời qua đó còn giáo dục con cháu về truyền thống hiếu nghĩa.

Tạm gác lo toan

Trong ba ngày Tết, tất cả mọi người sẽ tạm quên đi áp lực, công việc cùng những muộn phiền thường nhật để hòa mình vào niềm vui chung. Đây là thời điểm trao nhau lời chúc tốt đẹp, tận hưởng không khí lễ hội & tạo động lực tinh thần phấn khởi cho năm mới.

Giá trị văn hóa

Bên cạnh đó, Tết Nguyên Đán không chỉ là kỳ nghỉ lớn mà còn là nghi lễ văn hóa quan trọng, phản ánh bản sắc của dân tộc. Các phong tục như mừng tuổi, chúc Tết, thăm hỏi thể hiện tinh thần đoàn kết, nhân văn cùng sự trân trọng đối với truyền thống Việt Nam.

Tóm lại, Tết Nguyên Đán là di sản văn hóa thiêng liêng của người Việt. Nó hòa quyện tín ngưỡng, truyền thống & lịch sử, tạo bầu không khí đoàn viên ấm áp. Dịp này, mỗi gia đình sẽ cùng nhau sum họp, hướng về cội nguồn và nuôi dưỡng niềm tin cho năm mới. Giữ gìn phong tục và truyền lại cho thế hệ trẻ sẽ giúp Tết mãi bền lâu cùng với dân tộc.

Đăng bởi: