Tìm kiếm bài viết

Phương pháp dạy học STEM tiểu học tại trường cho giáo viên

Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, giáo dục cần đổi mới để đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Phương pháp dạy học STEM tiểu học đang trở thành xu hướng nổi bật, giúp học sinh phát triển tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và sáng tạo từ sớm. Việc áp dụng STEM trong chương trình tiểu học không chỉ tạo hứng thú học tập mà còn trang bị nền tảng vững chắc cho tương lai. Cùng KiddiHub tìm hiểu chi tiết về phương pháp này trong bài viết dưới đây!

Phương pháp dạy học stem tiểu học là gì?

Phương pháp dạy học STEM tiểu học là một xu hướng giáo dục hiện đại, chú trọng vào việc tích hợp kiến thức của bốn lĩnh vực cốt lõi: khoa học (Science), công nghệ (Technology), kỹ thuật (Engineering) và toán học (Mathematics). Phương pháp này không chỉ giúp học sinh hiểu kiến thức lý thuyết một cách sâu sắc mà còn tạo điều kiện để các em vận dụng hiệu quả vào giải quyết các tình huống trong thực tiễn cuộc sống.

Đối với bậc tiểu học, theo Công văn số 909/BGDĐT-GDTH năm 2023, phương pháp giáo dục STEM được hướng dẫn tổ chức theo hướng dạy học tích hợp. Điều này đồng nghĩa với việc học sinh sẽ có cơ hội huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng từ nhiều môn học để phát triển toàn diện về năng lực và phẩm chất. Bên cạnh đó, nhà trường được khuyến khích lồng ghép thêm các yếu tố nghệ thuật, nhân văn (Art) để mở rộng mô hình thành STEAM, giúp học sinh phát triển tư duy thẩm mỹ, sự sáng tạo, trí tò mò và lòng thấu cảm trong quá trình học tập.

Tại sao phương pháp dạy học STEM tiểu học lại đóng vai trò then chốt trong giáo dục hiện đại?

Trong quan điểm truyền thống, nhiều người thường cho rằng các nội dung liên quan đến công nghệ và kỹ thuật trong giáo dục STEM chỉ phù hợp khi học sinh bước vào cấp trung học cơ sở hoặc trung học phổ thông. Theo đó, bậc mầm non và tiểu học chỉ nên tập trung vào những kiến thức cơ bản như toán học và khoa học tự nhiên. Tuy nhiên, cách nghĩ này đang dần lỗi thời trong bối cảnh giáo dục đổi mới theo hướng phát triển toàn diện năng lực học sinh ngay từ bậc học đầu tiên.

Phương pháp dạy học STEM tiểu học không chỉ phù hợp, mà còn vô cùng cần thiết để giúp các em học sinh sớm hình thành nền tảng tư duy, kỹ năng mềm và niềm đam mê học hỏi từ nhỏ. Việc tiếp cận với các chủ đề STEM từ sớm mang đến nhiều lợi ích thiết thực:

Trang bị các kỹ năng tư duy và làm việc hiệu quả: Thông qua các hoạt động khám phá, thí nghiệm, mô hình sáng tạo, học sinh được rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy logic, giao tiếp nhóm, làm việc hợp tác và sáng tạo. Những kỹ năng này được hình thành một cách tự nhiên, gắn liền với trải nghiệm học tập thực tế điều mà các phương pháp dạy học truyền thống còn hạn chế.
Phát triển khả năng ngôn ngữ và giao tiếp: Khi tham gia các hoạt động STEM, học sinh không chỉ mở rộng vốn từ vựng mà còn tiếp cận nhiều thuật ngữ chuyên ngành đơn giản, gần gũi. Điều này giúp các em cải thiện khả năng diễn đạt ý tưởng, đặt câu hỏi và trình bày quan điểm rõ ràng hơn, những kỹ năng vô cùng quan trọng trong suốt quá trình học tập.
Xây dựng nền tảng Toán học và Khoa học vững chắc từ nhỏ: Việc tiếp cận sớm với các khái niệm trong toán và khoa học giúp học sinh tiểu học làm quen với cách tư duy khoa học, từ đó dễ dàng tiếp thu các kiến thức nâng cao ở bậc học tiếp theo. Phương pháp dạy học STEM tiểu học đóng vai trò như “bệ phóng” cho sự phát triển học thuật lâu dài của trẻ.
Tăng cường sự hứng thú trong học tập và khám phá thế giới: Thay vì các bài giảng đơn thuần, STEM đem đến cho học sinh trải nghiệm học tập chủ động và sinh động, thông qua các bài học gắn với tình huống thực tế, giúp các em nhận ra ý nghĩa thiết thực của kiến thức đối với cuộc sống hằng ngày.

Đặc biệt, ở độ tuổi tiểu học khi các em có trí tò mò mạnh mẽ và khả năng tiếp thu tự nhiên, phương pháp dạy học STEM trở nên cực kỳ hiệu quả. Bằng cách tổ chức hoạt động phù hợp, giáo viên có thể khơi gợi sự yêu thích học tập, khuyến khích tinh thần sáng tạo và giúp học sinh xây dựng nền tảng toàn diện về tư duy, kỹ năng cũng như kiến thức cần thiết cho tương lai.

Phương pháp dạy học stem tiểu học được tổ chức giảng dạy dưới hình thức nào?

Trong bối cảnh giáo dục ngày càng đổi mới theo hướng phát triển năng lực toàn diện cho học sinh, phương pháp dạy học STEM tiểu học đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo chính thức đưa vào hướng dẫn triển khai thông qua Công văn số 909/BGDĐT-GDTH năm 2023. Văn bản này nhấn mạnh các hình thức tổ chức giáo dục STEM phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, chương trình học, cũng như điều kiện dạy và học tại các cơ sở giáo dục tiểu học trên toàn quốc. Cụ thể, phương pháp này được triển khai theo ba hình thức chính:

Tổ chức bài học STEM tích hợp trong các môn học

Hình thức đầu tiên trong phương pháp dạy học STEM tiểu học là tổ chức các bài học STEM được tích hợp nội môn hoặc liên môn. Đây là cách thức giáo dục kết hợp các kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học một cách tự nhiên vào nội dung chương trình học chính khóa. Bài học được thiết kế bám sát yêu cầu cần đạt trong chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học, với thời lượng được phân bổ khoa học và linh hoạt, phù hợp với khả năng tiếp thu và đặc điểm phát triển của học sinh lứa tuổi tiểu học, đảm bảo không gây quá tải cho học sinh và giáo viên.

Quy trình thực hiện bài học dựa trên quy trình thiết kế kỹ thuật hoặc khám phá khoa học, trong đó học sinh được tham gia vào các hoạt động thực hành cụ thể, sử dụng thiết bị dạy học theo quy định, kết hợp với các vật liệu đơn giản, dễ kiếm. Việc đánh giá học sinh cũng được thực hiện theo quy định kiểm tra, đánh giá năng lực trong chương trình hiện hành.

Tổ chức hoạt động trải nghiệm giáo dục STEM

Bên cạnh việc tổ chức bài học chính khóa, phương pháp dạy học STEM tiểu học còn được thực hiện thông qua các hoạt động trải nghiệm STEM. Đây là hình thức tạo môi trường học tập linh hoạt, sinh động bằng cách tổ chức các câu lạc bộ STEM, ngày hội STEM, dự án học tập hoặc các buổi trải nghiệm thực tế tại viện nghiên cứu, nhà máy, trường đại học,... Những hoạt động này giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, khả năng hợp tác, sáng tạo và giải quyết vấn đề dựa trên kiến thức liên môn.

Nội dung trải nghiệm thường mang tính thực tiễn cao, yêu cầu học sinh huy động đồng thời kiến thức, kỹ năng ở nhiều lĩnh vực khác nhau để tìm ra giải pháp phù hợp cho một vấn đề cụ thể. Hoạt động này không bị giới hạn về không gian hay thời gian – có thể diễn ra ngoài khuôn viên nhà trường, vào các buổi học ngoại khóa hoặc dịp đặc biệt – nhằm kích thích sự chủ động, hứng thú và tinh thần khám phá trong học sinh.

Làm quen với nghiên cứu khoa học và kỹ thuật

Một phần quan trọng khác trong phương pháp dạy học STEM tiểu học là tạo cơ hội cho những học sinh có năng khiếu và đam mê được làm quen với nghiên cứu khoa học và kỹ thuật. Thông qua các bài học STEM và hoạt động trải nghiệm, giáo viên sẽ phát hiện ra các em có tố chất nổi bật để tiếp tục bồi dưỡng và tạo điều kiện cho các em tham gia vào các dự án nghiên cứu cá nhân hoặc nhóm.

Những hoạt động này thường được tổ chức dưới hình thức dự án nghiên cứu nhỏ, với sự hướng dẫn của giáo viên, chuyên gia hoặc các đơn vị phối hợp bên ngoài như trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm khoa học, hoặc các cơ sở sản xuất. Dựa trên điều kiện thực tế, nhà trường có thể tổ chức các ngày hội giao lưu, triển lãm nghiên cứu nhằm giúp học sinh thể hiện ý tưởng, báo cáo kết quả, từ đó lựa chọn những đề tài tiêu biểu tham gia các cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật dành cho học sinh tiểu học.

Top 10 phương pháp dạy học stem tiểu học giúp trẻ phát triển tư duy toàn diện

Việc triển khai phương pháp dạy học STEM tiểu học không hề đơn giản, nhất là với đối tượng học sinh còn nhỏ tuổi, kỹ năng và tư duy chưa hoàn thiện. Các giáo viên thường gặp khó khăn khi thiết kế hoạt động phù hợp và tạo được sự hứng thú cho trẻ. Dưới đây là 5 phương pháp dạy học STEM thực tiễn, dễ áp dụng và được khuyến khích sử dụng để giúp giáo viên xây dựng môi trường học tập tích cực, sáng tạo và hiệu quả cho học sinh tiểu học.

Tổ chức hoạt động theo dự án

Một trong những phương pháp mang lại hiệu quả cao nhất khi triển khai giáo dục STEM cho trẻ nhỏ chính là xây dựng các dự án học tập. Hình thức này cho phép học sinh trực tiếp tham gia vào quá trình tìm tòi, khám phá và giải quyết vấn đề thực tiễn thông qua các hoạt động thiết kế, chế tạo hoặc mô phỏng.

Ví dụ, giáo viên có thể yêu cầu học sinh xây dựng một tòa tháp bằng giấy báo hoặc bìa cứng. Trong quá trình thực hiện, các em phải vận dụng kiến thức về hình học, trọng lực, độ bền vật liệu để xây dựng sao cho công trình có thể đứng vững. Đây là cơ hội để các em rèn luyện tư duy logic, khả năng hợp tác và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Ngoài ra, giáo viên có thể mở rộng chủ đề dự án theo nhiều hướng như: tạo ra khu vườn thông minh, thiết kế robot đơn giản, tái chế vật dụng trong gia đình... Mỗi dự án sẽ mang đến một trải nghiệm học tập khác biệt và giúp học sinh hứng thú hơn với việc học.

Sử dụng thường xuyên từ ngữ và khái niệm STEM trong bài học

Một trong những chiến lược hiệu quả trong phương pháp dạy học STEM tiểu học là lồng ghép từ vựng và khái niệm STEM một cách tự nhiên vào bài giảng. Việc lặp lại các thuật ngữ như “trọng lực”, “cân bằng”, “lực đẩy”, “ma sát”,... sẽ giúp học sinh làm quen và ghi nhớ sâu hơn.

Ví dụ, khi dạy về trọng lực, giáo viên có thể sử dụng một quả bóng và một chiếc lông vũ để thực hiện thí nghiệm đơn giản. Trong lúc học sinh quan sát và thử nghiệm, giáo viên lặp lại nhiều lần khái niệm “trọng lực” và mời các em giải thích lại bằng từ ngữ của chính mình. Điều này không chỉ giúp học sinh ghi nhớ mà còn xây dựng nền tảng ngôn ngữ học thuật ngay từ sớm.

Sử dụng thường xuyên từ ngữ và khái niệm STEM trong bài học

Nhận dạng hình học thông qua trò chơi và vật dụng trực quan

Toán học, đặc biệt là hình học, đóng vai trò nền tảng trong chương trình STEM cho trẻ nhỏ. Một phương pháp dạy học STEM tiểu học đơn giản và hiệu quả là tổ chức hoạt động nhận diện hình dạng thông qua các đồ chơi học tập.

Chẳng hạn, giáo viên có thể chuẩn bị các khối gỗ hoặc nhựa có hình dạng khác nhau (vuông, tròn, tam giác, chữ nhật...) và yêu cầu học sinh lắp khối đúng vào khuôn tương ứng. Hoạt động này khuyến khích trẻ tư duy logic, so sánh đặc điểm, đồng thời phát triển khả năng ngôn ngữ khi các em mô tả về hình dạng mình đang sử dụng.

Nhận dạng hình học thông qua trò chơi và vật dụng trực quan

Khuyến khích tư duy sáng tạo thông qua câu hỏi mở

Câu hỏi mở là công cụ tuyệt vời giúp phát triển tư duy phản biện và sáng tạo cho học sinh. Thay vì đưa ra câu hỏi có đáp án đúng – sai, giáo viên nên đặt những câu hỏi có nhiều khả năng trả lời, khuyến khích trẻ suy nghĩ theo nhiều hướng khác nhau.

Ví dụ: “Nếu em muốn làm cho tòa tháp của mình đứng vững hơn, em sẽ làm gì?” hoặc “Theo em, tại sao cái tháp lại bị đổ?”. Những câu hỏi này không chỉ giúp trẻ tự khám phá kiến thức mà còn rèn luyện sự tự tin khi trình bày quan điểm cá nhân.

Đặt câu hỏi mở là phần không thể thiếu trong mọi bài học STEM, nhất là khi thực hiện các hoạt động mang tính thử nghiệm, sáng tạo hoặc thiết kế.

Khuyến khích tư duy sáng tạo thông qua câu hỏi mở

Học qua trò chơi

Với lứa tuổi mầm non và tiểu học, phương pháp dạy học STEM qua trò chơi là cách tiếp cận vừa hiệu quả vừa dễ triển khai. Trẻ nhỏ học tốt nhất thông qua chơi, do đó việc kết hợp các yếu tố STEM vào trò chơi sẽ giúp các em vừa học được kiến thức, vừa giữ được hứng thú và niềm vui.

Ví dụ, giáo viên có thể sử dụng robot đồ chơi (như robot Rio) để kết hợp học tập với lập trình cơ bản, kể chuyện tương tác, hoặc khám phá thế giới tự nhiên. Trong quá trình chơi, các em sẽ được giáo viên hướng dẫn nhẹ nhàng về các khái niệm như chuyển động, cảm biến, năng lượng,... mà không cảm thấy áp lực học tập.

Phương pháp dạy học theo trạm

Trong số các phương pháp dạy học STEM tiểu học, hình thức dạy học theo trạm (Station Rotation) là một lựa chọn hiệu quả, đặc biệt phù hợp với những lớp học có sĩ số học sinh đông. Phương pháp này chia lớp học thành nhiều khu vực, gọi là các trạm học tập và mỗi trạm được thiết kế xoay quanh một nội dung hoặc hoạt động STEM khác nhau như thí nghiệm khoa học, lập trình cơ bản, xây dựng mô hình hay trò chơi toán học.

Học sinh sẽ luân phiên di chuyển qua từng trạm theo nhóm nhỏ để trải nghiệm đầy đủ các hoạt động. Mô hình này không chỉ tạo điều kiện cho học sinh học tập tích cực, linh hoạt mà còn giúp giáo viên dễ dàng quản lý lớp, quan sát và hỗ trợ từng nhóm học sinh một cách sát sao. Nhờ đó, hiệu quả giảng dạy được nâng cao, sự tương tác trong lớp học trở nên sôi nổi, hứng thú hơn với cả học sinh Tiểu học và mầm non.

Phương pháp đặt vấn đề và giải quyết vấn đề

Một phương pháp dạy học STEM tiểu học quan trọng không thể thiếu là khơi gợi tư duy bằng cách đưa ra các tình huống thực tế để học sinh tự tìm cách giải quyết. Giáo viên sẽ đóng vai trò là người dẫn dắt, đưa ra một vấn đề cụ thể, từ đó kích thích học sinh thảo luận, đề xuất giải pháp, lựa chọn phương án khả thi nhất và cùng nhau thực hiện.

Ví dụ điển hình là tình huống: “Làm thế nào để biến nước bẩn thành nước sạch bằng những vật liệu đơn giản có sẵn trong tự nhiên như cát, than, sỏi…?” Qua đó, học sinh sẽ được trải nghiệm toàn bộ quá trình tư duy – hành động – đánh giá, từ đó hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề, phân tích tình huống, làm việc nhóm và đưa ra quyết định.

Phương pháp đặt vấn đề và giải quyết vấn đề

Phương pháp thử - sai (Trial and Error)

Một trong những cách tiếp cận STEM phù hợp với tâm lý lứa tuổi là cho phép học sinh thử nghiệm, mắc sai lầm và học hỏi từ những sai lầm đó. Đây là cốt lõi của phương pháp dạy học STEM tiểu học dựa trên nguyên tắc "thử – sai – điều chỉnh – hoàn thiện".

Thay vì đưa ra hướng dẫn chi tiết ngay từ đầu, giáo viên có thể để học sinh tự do thử nghiệm các ý tưởng của mình, từ đó khám phá nguyên nhân của thất bại và điều chỉnh cách làm cho phù hợp hơn. Chính quá trình lặp đi lặp lại này giúp trẻ rèn luyện tính kiên trì, sáng tạo và năng lực giải quyết vấn đề một cách thực tế và sâu sắc.

Phương pháp khám phá và trải nghiệm thực tế

Trong giáo dục STEM, việc học không chỉ diễn ra trong lớp học. Phương pháp dạy học STEM tiểu học thông qua hoạt động khám phá và trải nghiệm thực tế giúp học sinh kết nối kiến thức đã học với các hiện tượng, sự vật trong đời sống hàng ngày.

Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh các buổi tham quan thực tế như đi thăm nhà máy nước, nhà máy xử lý rác thải, trạm quan trắc môi trường hoặc các bảo tàng khoa học. Ngoài ra, học sinh cũng có thể trực tiếp làm các thí nghiệm nhỏ như chế tạo pin từ chanh, làm tên lửa mini bằng ống hút, hoặc tạo cầu vồng bằng cốc nước và gương.

Phương pháp khám phá và trải nghiệm thực tế

Phương pháp học tập hợp tác

Trong môi trường giáo dục STEM, việc phối hợp làm việc nhóm đóng vai trò vô cùng quan trọng. Chính vì vậy, phương pháp dạy học STEM tiểu học theo hình thức học tập hợp tác (Collaborative Learning) được xem là một trong những cách tiếp cận hiệu quả nhất hiện nay.

Thay vì làm việc cá nhân, học sinh được chia thành các nhóm nhỏ, cùng nhau chia sẻ ý tưởng, phân công nhiệm vụ, hợp tác giải quyết vấn đề và hoàn thành sản phẩm chung. Giáo viên sẽ quan sát, hỗ trợ khi cần thiết và đưa ra phản hồi để các nhóm cùng phát triển.

Ví dụ, khi học về chủ đề “năng lượng tái tạo”, mỗi nhóm có thể được giao thiết kế một mô hình tuabin gió từ các vật liệu tái chế. Các thành viên sẽ cùng tìm hiểu nguyên lý hoạt động, phân tích cấu tạo, thử nghiệm mô hình và trình bày kết quả. Qua đó, các em không chỉ nắm vững kiến thức khoa học mà còn rèn luyện kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và giải quyết xung đột.

Phương pháp dạy học STEM tiểu học là bước tiến cần thiết trong đổi mới giáo dục hiện đại. Khi được triển khai đúng cách, phương pháp này không chỉ giúp học sinh yêu thích học tập mà còn nâng cao các kỹ năng cần thiết của công dân thế kỷ 21 sáng tạo, tư duy phản biện, hợp tác và giải quyết vấn đề.

Đăng bởi:

Nhóm công khai

102K thành viên

20+ bài viết mỗi ngày

Từ trong bụng đến giảng đường