Tìm kiếm bài viết

Cha mẹ cần làm gì khi trẻ bị hoảng sợ?

Trong quá trình trưởng thành, trẻ nhỏ không tránh khỏi những lúc bị hoảng sợ trước các tình huống bất ngờ hoặc môi trường xa lạ. Những phản ứng như khóc thét, né tránh, hay co mình lại đều là biểu hiện tự nhiên khi trẻ cảm thấy bị đe dọa. Tuy nhiên, nếu không được hỗ trợ đúng cách, cảm giác sợ hãi ấy có thể in hằn và ảnh hưởng lâu dài đến tâm lý trẻ. Vậy cha mẹ nên làm gì khi trẻ bị hoảng sợ?

Những điều làm trẻ hay sợ hãi là gì?

Trẻ em vốn sở hữu một tâm hồn thuần khiết và trí tưởng tượng phong phú, vì vậy các yếu tố bất ngờ như âm thanh lớn, môi trường ồn ào, hay những trải nghiệm mới mẻ đều có thể dễ dàng khiến trẻ hoảng sợ. Sự sợ hãi của trẻ thường thay đổi theo từng giai đoạn phát triển, phản ánh sự phát triển về nhận thức, cảm xúc và sự hiểu biết về thế giới xung quanh.

Ở độ tuổi từ 5 đến 12 tháng, trẻ bắt đầu phản ứng rõ rệt với những yếu tố gây giật mình như tiếng động lớn hay vật thể chuyển động bất ngờ về phía mình. Trẻ cũng thường sợ người lạ và sẽ phản ứng bằng cách bật khóc, bám chặt lấy cha mẹ để tìm kiếm cảm giác an toàn và quen thuộc.

**Những điều làm trẻ hay sợ hãi là gì?**

Khi trẻ bắt đầu biết đi, từ khoảng 10 tháng đến 2 tuổi, nỗi sợ chủ yếu xoay quanh sự chia ly. Đây là giai đoạn trẻ hình thành mối gắn bó sâu sắc với người chăm sóc, vì vậy việc bị tách khỏi cha mẹ – như khi đến nhà trẻ hay đi ngủ một mình – có thể gây ra sự lo lắng mãnh liệt. Trẻ có thể khóc lóc, níu kéo và thể hiện rõ mong muốn được ở gần cha mẹ mọi lúc.

Từ 3 đến 6 tuổi, trí tưởng tượng của trẻ hoạt động mạnh mẽ nhưng khả năng phân biệt giữa thực tế và hư cấu còn hạn chế. Vì thế, các nỗi sợ ở giai đoạn này thường liên quan đến những điều không có thật, như quái vật dưới gầm giường, bóng tối, hoặc tiếng sấm. Trẻ cũng có thể sợ một số loài động vật như chó, mèo hay côn trùng, và rất nhạy cảm với những giấc mơ kỳ lạ hoặc đáng sợ. Những yếu tố tưởng chừng bình thường trong mắt người lớn lại có thể trở thành nỗi ám ảnh thực sự trong tâm trí trẻ.

Khi bước vào độ tuổi tiểu học (từ 7 tuổi trở đi), trẻ dần phát triển tư duy lý trí và hiểu rằng những nhân vật tưởng tượng như ma quái hay quái vật không có thật. Tuy nhiên, sự lo lắng vẫn tồn tại, nhưng chuyển hướng sang những tình huống đời thực như trộm cắp, thiên tai, tai nạn, bệnh tật hoặc mất mát người thân. Trẻ cũng bắt đầu cảm nhận áp lực từ học tập, bài vở và sự hòa nhập với bạn bè trong trường lớp.

Đến khoảng 10–12 tuổi, trẻ thường lo lắng về độ cao, sợ thất bại trong học tập, lo ngại mối quan hệ bạn bè rạn nứt hoặc chịu sự tức giận từ cha mẹ. Những nỗi sợ này phản ánh nhu cầu được công nhận, được yêu thương và cảm giác kiểm soát cuộc sống.

Ở giai đoạn thanh thiếu niên, khi trẻ bắt đầu hình thành nhận thức sâu sắc hơn về xã hội và bản thân, các nỗi sợ cũng trở nên đa dạng và phức tạp hơn. Không còn đơn thuần là sợ bóng tối hay tiếng động lạ như khi còn nhỏ, giờ đây trẻ có thể lo lắng về ngoại hình, cảm thấy thiếu tự tin vào cơ thể, hoặc sợ bị cô lập, bị chê cười, đánh giá bởi bạn bè và người xung quanh. Một số trẻ thậm chí mang trong mình nỗi bất an về việc không đạt được thành tích như kỳ vọng của gia đình hoặc bản thân. Những lo lắng về tình yêu, giới tính, áp lực học tập và cả các vấn đề mang tính toàn cầu như biến đổi khí hậu hay chiến tranh cũng dần hiện diện trong tâm trí. Vậy làm gì khi trẻ bị hoảng sợ trong những trường hợp này? Điều quan trọng là trẻ cần có không gian an toàn để được chia sẻ cảm xúc, có người lớn thấu hiểu và đồng hành để định hướng, giúp các em học cách nhận diện và vượt qua cảm xúc tiêu cực một cách lành mạnh, từ đó phát triển khả năng thích nghi và vững vàng hơn trong cuộc sống.

Nguyên nhân và triệu chứng của trẻ hay bị hoảng sợ

Rối loạn hoảng sợ ở trẻ em là một dạng rối loạn lo âu đặc trưng bởi sự xuất hiện bất ngờ của các cơn hoảng loạn mạnh mẽ, không có cảnh báo trước và thường không liên quan đến một tác nhân cụ thể. Đây là một tình trạng nghiêm trọng về mặt tâm lý, có thể làm suy giảm đáng kể chất lượng sống và sự phát triển toàn diện của trẻ nếu không được nhận biết và can thiệp kịp thời. Căn nguyên của rối loạn này có thể xuất phát từ yếu tố di truyền trong gia đình, sự ảnh hưởng của môi trường sống, đặc biệt là những trải nghiệm tiêu cực như căng thẳng kéo dài, sang chấn tâm lý, hoặc cũng có thể liên quan đến những vấn đề tâm thần tiềm ẩn khác mà trẻ đang gặp phải.

Các biểu hiện điển hình của chứng rối loạn hoảng sợ ở trẻ thường bao gồm sự kết hợp giữa triệu chứng thể chất dữ dội và cảm xúc tiêu cực sâu sắc. Trong một cơn hoảng loạn, trẻ có thể đột ngột cảm thấy tim đập rất nhanh, thở gấp, cảm giác như không thể lấy đủ không khí, bị chóng mặt hoặc choáng váng. Một số trẻ còn có biểu hiện đau tức ngực, buồn nôn, vã mồ hôi, run rẩy hoặc có cảm giác lạnh buốt tay chân mà không rõ lý do.

**Nguyên nhân và triệu chứng của trẻ hay bị hoảng sợ**

Về mặt cảm xúc, trẻ có thể trải qua nỗi sợ cực độ – cảm giác như sắp chết, sắp mất kiểm soát hoàn toàn hoặc rơi vào trạng thái bị tách rời khỏi thực tại. Một số trẻ mô tả rằng chúng cảm thấy thế giới xung quanh trở nên mơ hồ, không thật, giống như đang ở trong một giấc mơ đáng sợ. Ngoài ra, trẻ còn xuất hiện mong muốn mãnh liệt phải rời khỏi nơi đang ở càng sớm càng tốt, nhất là nếu cơn hoảng loạn xảy ra ở nơi công cộng, đám đông hoặc không gian kín. Từ đó, trẻ dần hình thành xu hướng né tránh các địa điểm từng gây ra cơn hoảng loạn, dẫn đến sự thu hẹp trong hoạt động xã hội và học tập.

Một trong những biểu hiện nguy hiểm của rối loạn hoảng sợ là nỗi lo lắng dai dẳng về việc cơn hoảng loạn sẽ tái diễn. Trẻ sống trong trạng thái đề phòng liên tục, sợ hãi khi nghĩ đến việc bị mất kiểm soát trước mặt người khác, từ đó làm giảm lòng tự tin và cản trở sự hòa nhập.

Thông thường, các cơn hoảng loạn ở trẻ em chỉ kéo dài từ vài phút đến nửa giờ, nhưng ảnh hưởng tâm lý mà chúng để lại có thể kéo dài lâu hơn, đặc biệt nếu không được nhận diện đúng và can thiệp kịp thời. Khi những cơn hoảng sợ lặp đi lặp lại mà không được xử lý, trẻ có nguy cơ cao phát triển thêm các rối loạn nghiêm trọng như trầm cảm, rối loạn lo âu lan tỏa hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Vậy làm gì khi trẻ bị hoảng sợ để giúp con vượt qua? Điều quan trọng là cha mẹ cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường về hành vi và cảm xúc của trẻ, kịp thời tạo ra một môi trường ổn định, đầy yêu thương và cảm giác an toàn. Đồng thời, nên tìm đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý để trẻ được chẩn đoán và can thiệp đúng cách, từ đó phục hồi sức khỏe tinh thần và phát triển một cách lành mạnh, tích cực.

Cha mẹ cần làm gì khi trẻ bị hoảng sợ?

Rối loạn hoảng sợ ở trẻ em là một dạng rối loạn lo âu đặc biệt nghiêm trọng, thường biểu hiện qua những cơn hoảng loạn xuất hiện đột ngột, khiến trẻ rơi vào trạng thái mất kiểm soát về cảm xúc lẫn thể chất trong khoảng vài phút đến nửa giờ. Mặc dù tình trạng này có thể gây lo lắng lớn cho cha mẹ, nhưng nếu được phát hiện kịp thời và can thiệp đúng cách, trẻ vẫn có thể dần kiểm soát và vượt qua. Vậy làm gì khi trẻ bị hoảng sợ để tự trấn an và phục hồi? Trong những lúc như vậy, trẻ rất cần sự hướng dẫn nhẹ nhàng từ cha mẹ để hít thở sâu, tìm nơi an toàn và được ôm ấp, vỗ về. Đồng thời, cha mẹ cũng cần chủ động tìm hiểu kỹ về bản chất của rối loạn hoảng sợ, duy trì thói quen sinh hoạt ổn định và đồng hành cùng con một cách tích cực, từ đó tạo nền tảng vững chắc giúp trẻ phục hồi sức khỏe tinh thần một cách hiệu quả.

Trang bị kiến thức đúng đắn về rối loạn hoảng sợ ở trẻ em

Bước đầu tiên và quan trọng nhất là cha mẹ cần hiểu rõ rối loạn hoảng sợ ở trẻ là gì. Đây không đơn giản là sự sợ hãi thông thường, mà là tình trạng lo âu cực độ, đi kèm với những biểu hiện rõ rệt như: tim đập nhanh, thở gấp, run rẩy, chóng mặt, cảm giác như không thể kiểm soát cơ thể, hoặc sợ rằng mình sắp chết, sắp phát điên. Tình trạng này có thể tái diễn không lường trước và thường xuất hiện ngay cả khi không có nguyên nhân rõ ràng.

Việc nắm được các triệu chứng rối loạn hoảng sợ ở trẻ em giúp cha mẹ sớm nhận biết sự bất thường trong hành vi và cảm xúc của con. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này bao gồm yếu tố di truyền, sang chấn tâm lý, môi trường sống thiếu ổn định hoặc áp lực học tập cũng giúp cha mẹ không đổ lỗi cho trẻ mà có cái nhìn khách quan, đầy thấu cảm.

Tạo dựng môi trường sống an toàn, ổn định và đầy sự yêu thương

Một môi trường sống ổn định, yên bình và không bị xáo trộn là nền tảng thiết yếu giúp trẻ cảm thấy an toàn và kiểm soát tốt hơn các cảm xúc tiêu cực, đặc biệt là trong trường hợp trẻ đang gặp phải rối loạn hoảng sợ. Trẻ nhỏ, với tâm lý còn non nớt và khả năng xử lý tình huống chưa hoàn thiện, rất dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi đột ngột hoặc môi trường sống quá hỗn loạn. Chính vì vậy, việc thiết lập một không gian sống trật tự và nhịp nhàng sẽ giúp trẻ cảm nhận được sự bảo bọc, ổn định và dễ dàng dự đoán các hoạt động hằng ngày, từ đó góp phần giảm thiểu lo âu và hạn chế các cơn hoảng loạn bùng phát.

Cha mẹ nên bắt đầu bằng cách xây dựng một lịch trình sinh hoạt rõ ràng và có tính lặp lại. Mỗi ngày nên có các mốc thời gian cố định cho các hoạt động cơ bản như giờ ăn, giờ ngủ, thời gian học tập, vui chơi và nghỉ ngơi. Việc duy trì lịch trình như vậy sẽ giúp trẻ hình thành cảm giác an toàn thông qua sự quen thuộc. Khi trẻ có thể dự đoán được điều gì sẽ diễn ra tiếp theo, não bộ của trẻ sẽ ít bị đặt trong trạng thái cảnh giác hoặc bất an, từ đó giảm đáng kể mức độ lo lắng tiềm ẩn.

Ngoài ra, không gian sống của trẻ cần được thiết kế để hỗ trợ cho trạng thái tinh thần ổn định và thư giãn. Phòng của trẻ nên đảm bảo đủ ánh sáng tự nhiên vào ban ngày, thông thoáng, được sắp xếp ngăn nắp, sạch sẽ, và tránh bày biện quá nhiều đồ vật gây rối mắt hoặc tạo cảm giác ngột ngạt. Âm thanh trong gia đình cũng nên được kiểm soát ở mức tối thiểu, tránh bật TV hoặc nhạc quá to, đồng thời giảm thiểu tối đa những cuộc tranh cãi lớn tiếng giữa các thành viên trong nhà bởi điều đó có thể khiến trẻ cảm thấy mất kiểm soát và bất an.

Cha mẹ cũng cần tránh đưa trẻ tiếp xúc với các yếu tố gây kích thích tâm lý tiêu cực, chẳng hạn như phim kinh dị, trò chơi bạo lực, hoặc những nội dung mang tính tiêu cực từ mạng xã hội và các phương tiện truyền thông. Dù chỉ là “xem cùng người lớn”, những hình ảnh đáng sợ hoặc tin tức gây hoang mang về bệnh tật, tai nạn, chiến tranh, thiên tai… đều có thể khiến trẻ ám ảnh và gia tăng mức độ lo lắng không cần thiết. Bên cạnh đó, áp lực học tập quá mức cũng là một yếu tố không nên xem nhẹ. Khi trẻ cảm thấy mình luôn phải đạt thành tích, không được phép mắc sai lầm hoặc bị so sánh với người khác, trẻ dễ rơi vào trạng thái căng thẳng mãn tính môi trường lý tưởng để các cơn hoảng loạn phát sinh.

Giao tiếp tích cực, kiên nhẫn lắng nghe cảm xúc của con

Một trong những yếu tố nền tảng và có sức ảnh hưởng sâu sắc nhất đến quá trình trẻ vượt qua rối loạn hoảng sợ chính là sự hiện diện kiên nhẫn và sự thấu hiểu chân thành từ cha mẹ. Khi trẻ đang trải qua những cơn lo âu dữ dội hay những phút giây hoảng loạn tưởng chừng không thể kiểm soát, điều đầu tiên trẻ cần không phải là những lời trách móc, lý lẽ giáo điều hay sự áp đặt, mà là một không gian an toàn, nơi cảm xúc của trẻ được lắng nghe và chấp nhận vô điều kiện.

Thay vì mắng trẻ là yếu đuối, hèn nhát hay “làm quá mọi chuyện”, cha mẹ nên lùi lại một bước để tạo cơ hội cho trẻ được lên tiếng về những gì đang khiến tâm hồn con rối loạn. Điều này có thể bắt đầu từ những cuộc trò chuyện nhẹ nhàng, với tông giọng êm dịu, ánh mắt quan tâm và sự hiện diện toàn tâm toàn ý. Thay vì đặt ra những câu hỏi mang tính chất kiểm tra hay yêu cầu trẻ phải lý giải rõ ràng cảm xúc của toàn, điều mà nhiều trẻ chưa đủ ngôn ngữ để diễn đạt, hãy sử dụng những câu hỏi mở, mang tính gợi mở và không ép buộc. Ví dụ như: “Hôm nay con thấy thế nào?”, “Khi con sợ, con có muốn ai đó ở bên cạnh không?” hay đơn giản là “Con có muốn kể mẹ nghe điều gì đó không?”. Những câu hỏi như vậy sẽ giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng và tự nhiên hơn trong việc bộc lộ cảm xúc.

Quan trọng hơn cả, cha mẹ cần xác nhận rằng cảm xúc của trẻ là thật và hoàn toàn đáng được trân trọng, dù đó là nỗi sợ “vô lý” với người lớn như sợ quái vật dưới gầm giường hay sợ tiếng sấm. Đừng vội bác bỏ hay gạt đi nỗi sợ của con bằng những lời như “Có gì đâu mà sợ” hay “Con đúng là nhát gan”, bởi điều đó sẽ khiến trẻ cảm thấy mình “khác thường”, từ đó thu mình lại và mất dần niềm tin vào việc được chia sẻ.

Thay vào đó, hãy sử dụng ngôn ngữ thấu cảm, ví dụ: “Mẹ thấy con đang sợ lắm đúng không? Mẹ hiểu mà. Mình cùng nhau vượt qua nhé.” Những câu nói đơn giản, giàu tính cảm xúc như vậy không chỉ giúp trẻ cảm thấy được đồng hành, mà còn góp phần giảm ngay lập tức cường độ cảm xúc tiêu cực mà trẻ đang trải qua. Đồng thời, qua quá trình này, trẻ cũng sẽ học được cách gọi tên cảm xúc, diễn đạt chúng một cách rõ ràng hơn, và dần học được cách tự điều chỉnh tâm trạng của mình theo thời gian.

Sự thấu hiểu và kết nối cảm xúc từ cha mẹ không chỉ đóng vai trò như một liều thuốc tinh thần mạnh mẽ, mà còn là nền tảng giúp trẻ cảm thấy được bảo vệ, tin tưởng và bình ổn hơn trong những thời điểm bất an. Vậy làm gì khi trẻ bị hoảng sợ để thoát khỏi cảm giác lo âu đột ngột? Trong khoảnh khắc đó, trẻ rất cần một người lớn bên cạnh giúp nhận diện cảm xúc, hướng dẫn thở sâu, ôm trẻ vào lòng hoặc đơn giản là lắng nghe, an ủi một cách chân thành. Những hành động tuy nhỏ nhưng đầy tình yêu thương ấy chính là chiếc cầu vững chắc giúp trẻ dần vượt qua cảm giác hoảng loạn, tái lập lại sự an toàn nội tâm và từng bước ổn định trở lại.

Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý – điều trị đúng cách là chìa khóa

Nếu các cơn hoảng loạn xảy ra thường xuyên, cản trở việc học tập, sinh hoạt hay mối quan hệ xã hội của trẻ, cha mẹ cần đưa con đến gặp chuyên gia tâm lý trẻ em càng sớm càng tốt. Các phương pháp trị liệu hiệu quả thường bao gồm:

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): giúp trẻ nhận biết và điều chỉnh những suy nghĩ tiêu cực, học cách phản ứng khác khi cảm thấy sợ hãi.
Trị liệu chơi (play therapy): phù hợp với trẻ nhỏ, giúp trẻ biểu đạt cảm xúc qua trò chơi.
Huấn luyện kiểm soát hô hấp và thư giãn cơ thể: giúp trẻ bình tĩnh hơn khi có dấu hiệu cơn hoảng loạn xuất hiện.

Cha mẹ cũng cần tích cực tham gia các buổi tư vấn để được hướng dẫn cách ứng xử đúng khi con bị hoảng loạn, từ việc trấn an đến việc giúp trẻ không tránh né các tình huống gây lo sợ một cách cực đoan.

Khuyến khích trẻ học kỹ năng tự điều chỉnh cảm xúc

Dạy trẻ kỹ năng tự trấn an không chỉ giúp trẻ đối phó hiệu quả với các tình huống gây lo âu tức thời, mà còn là nền tảng quan trọng để hình thành sự tự lập trong việc điều hòa cảm xúc và nâng cao khả năng thích nghi lâu dài với các áp lực trong cuộc sống. Khi trẻ biết cách tự làm dịu cảm xúc, trẻ sẽ không còn quá phụ thuộc vào người lớn trong mỗi lần hoảng loạn, từ đó hình thành sự tự tin nội tại và cảm giác làm chủ bản thân yếu tố cốt lõi giúp trẻ phục hồi tâm lý một cách bền vững.

Cha mẹ có thể bắt đầu bằng việc hướng dẫn trẻ các phương pháp thư giãn đơn giản nhưng hiệu quả. Một trong những kỹ thuật phổ biến là luyện hít thở sâu có điều tiết: trẻ được khuyến khích hít vào thật sâu bằng mũi trong vài giây, sau đó từ từ thở ra bằng miệng, đồng thời đếm nhịp hoặc tưởng tượng mình đang thổi bay một chiếc lá. Thói quen này không chỉ giúp làm chậm nhịp tim, giảm bớt cảm giác nghẹt thở khi lo âu mà còn giúp trẻ cảm thấy mình đang kiểm soát tình huống.

Việc viết nhật ký cảm xúc cũng là một phương pháp trị liệu tinh thần nhẹ nhàng và hiệu quả. Trẻ có thể ghi lại những gì khiến mình lo lắng, sợ hãi trong ngày, hoặc đơn giản là vẽ hình thể hiện cảm xúc. Đây là cách để trẻ giải tỏa áp lực nội tâm mà không cần phải diễn đạt bằng lời nói điều mà nhiều trẻ còn gặp khó khăn.

Ngoài ra, cha mẹ có thể khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động hỗ trợ tinh thần như tập yoga dành cho trẻ em nơi kết hợp giữa vận động nhẹ nhàng, hơi thở có kiểm soát và trạng thái tĩnh tâm. Những trẻ yêu động vật cũng có thể được khuyến khích dành thời gian chơi đùa cùng thú cưng, vì sự hiện diện nhẹ nhàng và vô điều kiện của động vật thường giúp trẻ cảm thấy an toàn và yên lòng.

Quan trọng hơn cả, cha mẹ cần chủ động trang bị cho con kỹ năng nhận diện sớm những dấu hiệu báo trước một cơn hoảng loạn như cảm giác nghẹt thở, tim đập nhanh, bồn chồn hay cảm giác lo lắng mơ hồ. Làm gì khi trẻ bị hoảng sợ trở thành câu hỏi then chốt trong quá trình này, và câu trả lời bắt đầu từ việc hướng dẫn trẻ lắng nghe cơ thể, hiểu cảm xúc của mình. Khi trẻ nhận ra những tín hiệu bất thường, các kỹ thuật trấn an như thở sâu, ôm đồ vật quen thuộc hoặc sử dụng lời nói tích cực có thể giúp trẻ nhanh chóng lấy lại bình tĩnh. Đây không chỉ là giải pháp ngăn chặn hoảng sợ kịp thời mà còn là bước khởi đầu để trẻ học được cách kiểm soát cảm xúc, xây dựng sự tự tin và khả năng tự điều chỉnh tâm lý trong suốt hành trình trưởng thành.

Liên hệ chặt chẽ với nhà trường để đảm bảo hỗ trợ toàn diện

Nếu trẻ bị rối loạn hoảng sợ trong môi trường học đường, điều quan trọng là giáo viên cần được thông báo để hỗ trợ trẻ đúng lúc. Cha mẹ có thể làm việc với giáo viên chủ nhiệm, nhân viên tư vấn học đường hoặc ban giám hiệu để:

Điều chỉnh khối lượng bài tập phù hợp với tình trạng tâm lý của trẻ
Hỗ trợ trẻ khi có dấu hiệu lo âu trong lớp học
Tạo điều kiện để trẻ được nghỉ ngơi hoặc có người trấn an khi cần thiết

Sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường tạo ra một mạng lưới hỗ trợ vững chắc, giúp trẻ cảm thấy được bảo vệ và hiểu rằng mình không đơn độc trong hành trình hồi phục.

Kết hợp điều trị chuyên môn và sự đồng hành tích cực từ gia đình

Hiệu quả điều trị không chỉ đến từ bác sĩ tâm lý, mà còn phụ thuộc lớn vào cách cha mẹ phản ứng với vấn đề của con. Gia đình cần duy trì sự nhất quán trong quá trình hỗ trợ trẻ, khuyến khích áp dụng kỹ năng được học, và thường xuyên củng cố lòng tin rằng trẻ có thể kiểm soát tình trạng của mình.

Không nên tạo áp lực quá lớn hoặc hy vọng con sẽ “hết bệnh ngay lập tức”. Rối loạn hoảng sợ là một quá trình phục hồi dài hạn, cần sự kiên trì, yêu thương và dẫn dắt mềm mại từ người lớn.

Rối loạn hoảng sợ ở trẻ em là tình trạng đáng lo ngại nhưng không phải là không thể vượt qua. Sự hiểu biết, đồng hành đúng cách và can thiệp chuyên môn sẽ giúp trẻ dần ổn định tâm lý, lấy lại sự an toàn nội tại và phát triển khỏe mạnh cả về trí tuệ lẫn cảm xúc. Là người gần gũi và có ảnh hưởng lớn nhất đến con, cha mẹ chính là chỗ dựa không thể thay thế trong hành trình chữa lành và trưởng thành của trẻ.

Hướng dẫn trẻ đối diện với nỗi sợ bằng sự thấu hiểu và sáng tạo

Trẻ nhỏ chưa có đủ khả năng để phân tích hoặc lý giải cảm xúc của chính mình một cách logic, vì vậy các phản ứng sợ hãi thường xuất phát hoàn toàn từ bản năng. Khi trẻ hoảng loạn đến mức bật khóc nức nở, điều quan trọng nhất lúc này không phải là lý giải hay phủ nhận nỗi sợ, mà là giúp trẻ cảm thấy được bảo vệ và bình tĩnh trở lại. Việc đầu tiên cha mẹ nên làm là trấn an trẻ bằng sự tiếp xúc gần gũi về mặt thể chất, chẳng hạn như ôm con vào lòng, vuốt nhẹ lưng hoặc nắm tay trẻ. Những hành động này tạo ra cảm giác an toàn tức thì, đồng thời là cách truyền tải thông điệp rằng: “Con không đơn độc, ba mẹ đang ở đây với con.”

Trong khoảnh khắc đó, điều tối kỵ là phủ nhận cảm xúc của trẻ bằng những câu như: “Có gì đâu mà sợ”, “Con đúng là yếu đuối quá”, hay “Chuyện nhỏ thôi mà”. Những lời nói tưởng như an ủi đó thực chất lại khiến trẻ cảm thấy mình không được thấu hiểu, thậm chí có thể làm trầm trọng thêm cảm xúc xấu hổ hoặc hoang mang. Thay vào đó, cha mẹ nên xác nhận cảm xúc của con bằng một giọng điệu nhẹ nhàng, đồng cảm như: “Mẹ thấy con đang sợ lắm đúng không? Không sao đâu, mẹ ở đây rồi, mình cùng nhau vượt qua nhé.” Cách phản hồi như vậy không chỉ làm dịu cảm xúc mà còn giúp trẻ học cách chấp nhận và gọi tên nỗi sợ của chính mình, một bước quan trọng để từng bước vượt qua nó.

Sau khi trẻ đã bình tĩnh lại, cha mẹ có thể chuyển sang một cách tiếp cận sáng tạo hơn để giúp con nhìn nhận nỗi sợ một cách nhẹ nhàng và hài hước. Đặc biệt với những nỗi sợ mang tính tưởng tượng như sợ ông Kẹ, quái vật dưới gầm giường, hay bóng tối, cha mẹ hoàn toàn có thể “nhập vai” để xử lý vấn đề theo hướng trò chơi. Ví dụ, bạn có thể giới thiệu một “lọ thuốc xịt chống ông Kẹ” được làm từ nước hoa nhẹ mùi hay bình xịt chống muỗi, rồi cùng con “xịt phòng” trước khi đi ngủ. Hoặc bạn có thể sáng tác một câu chuyện về ông Kẹ trở thành bạn tốt của trẻ và “giúp đỡ trẻ học bài” để làm giảm sự ám ảnh.

Trong những khoảnh khắc trẻ rơi vào trạng thái hoảng loạn, sự hài hước đúng lúc và nhẹ nhàng từ cha mẹ có thể trở thành một “chiếc cầu nối” giúp trẻ thoát khỏi cảm giác sợ hãi. Làm gì khi trẻ bị hoảng sợ là câu hỏi nhiều phụ huynh trăn trở, và một trong những cách hiệu quả chính là chuyển hóa nỗi sợ của trẻ thành điều gì đó dễ thương, tích cực qua các tình huống tưởng tượng vui nhộn. Khi nỗi sợ không còn bị thổi phồng mà được nhìn nhận qua lăng kính nhẹ nhàng, trẻ sẽ dần học cách đối diện với cảm xúc của mình mà không né tránh hay xấu hổ. Đây chính là bước đầu trong việc xây dựng sự ổn định cảm xúc và khả năng tự điều chỉnh tâm lý vững chắc cho trẻ trong tương lai.

Hướng dẫn trẻ đối mặt với nỗi sợ bằng sự đồng hành và trí tưởng tượng tích cực

Khi một đứa trẻ rơi vào trạng thái hoảng loạn, khóc lớn và có những biểu hiện sợ hãi tột độ, điều đầu tiên cha mẹ cần làm không phải là lý giải hay cố gắng “làm cho con hiểu rằng không có gì đáng sợ”, mà chính là tạo ra một vùng an toàn cảm xúc nơi con cảm thấy mình được bảo vệ, thấu hiểu và không bị đánh giá. Ở lứa tuổi còn non nớt, trẻ thường không đủ khả năng phân biệt giữa điều tưởng tượng và thực tế. Do đó, những nỗi sợ mà người lớn cho là “vô lý” như sợ ông Kẹ, sợ bóng tối hay tiếng động lạ, đối với trẻ lại là những mối nguy rất thật và hiện hữu. Trong khoảnh khắc đó, việc thừa nhận cảm xúc của trẻ chính là bước đầu tiên giúp trẻ bắt đầu học cách tự điều chỉnh cảm xúc.

Thay vì quát mắng hoặc bảo trẻ “đừng sợ nữa”, cha mẹ nên dành sự chú ý hoàn toàn cho con, cúi xuống ngang tầm mắt, ôm con vào lòng và trò chuyện bằng giọng điệu nhẹ nhàng. Một câu đơn giản nhưng đầy sức mạnh như: “Mẹ thấy con đang sợ lắm đúng không? Không sao đâu, mẹ ở ngay đây với con mà” sẽ có hiệu quả hơn bất kỳ lời khuyên lý trí nào. Trẻ cần được xác nhận rằng cảm xúc sợ hãi là hoàn toàn tự nhiên, và điều quan trọng không phải là chối bỏ nỗi sợ, mà là học cách đối diện với nó trong vòng tay yêu thương và sự dẫn dắt kiên nhẫn.

Khi trẻ đã dần bình tĩnh trở lại, cha mẹ có thể chuyển sang một phương pháp mang tính sáng tạo đó là biến nỗi sợ thành trò chơi hoặc câu chuyện, giúp trẻ cảm thấy chủ động và kiểm soát được tình huống. Với những nỗi sợ tưởng tượng, bạn có thể tạo ra những công cụ “ma thuật” để xoa dịu trẻ. Ví dụ, nếu trẻ sợ ông Kẹ dưới gầm giường, bạn có thể sáng tạo ra một “bình xịt chống ông Kẹ” từ một lọ xịt tinh dầu mùi dễ chịu. Mỗi tối trước khi đi ngủ, hai mẹ con cùng nhau “xịt phòng” để xua đuổi nỗi sợ, biến hoạt động trấn an thành một nghi thức vui vẻ, giúp trẻ cảm thấy được hỗ trợ và chủ động.

Ngoài ra, cha mẹ có thể sử dụng giọng nói hài hước, biểu cảm sinh động để tạo ra không khí nhẹ nhàng, làm dịu sự căng thẳng vốn thường kèm theo các cơn hoảng sợ. Hãy nói: “Không sao đâu, ông Kẹ chắc đang đi nghỉ mát rồi, mình cứ ngủ ngon nhé!” hoặc kể một câu chuyện trong đó nhân vật mà trẻ sợ hãi dần trở thành bạn tốt của con. Những hình thức này không chỉ giúp giảm nỗi sợ mà còn rèn luyện khả năng tưởng tượng tích cực, một kỹ năng cảm xúc quan trọng trong sự phát triển tâm lý lâu dài.

Tóm lại, đồng hành cùng trẻ trong từng cơn sợ hãi bằng thái độ thấu hiểu, cách tiếp cận sáng tạo và tình cảm gần gũi là cách giúp trẻ không chỉ vượt qua nỗi sợ một cách an toàn, mà còn hình thành nền tảng tâm lý vững vàng cho những thử thách trong tương lai.

Những ảnh hưởng của rối loạn hoảng sợ ở trẻ em

Rối loạn hoảng sợ ở trẻ em không chỉ đơn thuần là một phản ứng tâm lý nhất thời trước sự lo âu, mà nếu để kéo dài mà không có biện pháp điều trị phù hợp, nó có thể dẫn đến hàng loạt hậu quả tiêu cực trên nhiều phương diện từ học tập, tâm lý, các mối quan hệ xã hội cho đến tương lai nghề nghiệp và cuộc sống trưởng thành của trẻ. Những cơn hoảng loạn xuất hiện đột ngột, không rõ nguyên nhân, khiến trẻ thường xuyên sống trong trạng thái sợ hãi tột độ, kéo theo những ảnh hưởng sâu rộng đến chất lượng sống mỗi ngày.

Một trong những hậu quả dễ nhận thấy nhất là sự sa sút trong học tập. Những cơn lo âu tái phát khiến trẻ mất khả năng tập trung, giảm trí nhớ ngắn hạn và không thể theo kịp bài giảng. Việc đến lớp trở thành một nỗi ám ảnh khi trẻ luôn phải đối mặt với cảm giác hoảng loạn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, khiến trẻ ngày càng tụt hậu so với bạn bè đồng trang lứa.

Về mặt xã hội, trẻ bị rối loạn hoảng sợ thường tránh né các tình huống giao tiếp, không dám tham gia các hoạt động tập thể như chơi đùa, học nhóm hay thậm chí là những buổi sinh hoạt ngoại khóa. Tình trạng này lâu dần hình thành lối sống thu mình, cô lập và thiếu kỹ năng tương tác xã hội cơ bản. Trẻ có thể không có bạn thân hoặc cảm thấy xa lạ với những trải nghiệm tập thể mà lẽ ra đáng lẽ phải là một phần tuổi thơ.

**Những ảnh hưởng của rối loạn hoảng sợ ở trẻ em**

Ngoài ra, rối loạn hoảng sợ có thể gây ra các ám ảnh cụ thể (phobia) có liên quan đến bối cảnh từng khởi phát cơn hoảng loạn, như sợ không gian kín, sợ đám đông, thang máy, hoặc sợ phải rời khỏi nhà. Những nỗi sợ này càng khiến trẻ bị hạn chế trong khả năng sinh hoạt và thích nghi với cuộc sống thường nhật.

Nếu không được điều trị đúng lúc, nguy cơ phát triển các rối loạn tâm lý khác là rất cao. Trẻ có thể rơi vào trầm cảm, rối loạn lo âu lan tỏa, hoặc căng thẳng mãn tính kéo dài. Trong một số trường hợp, những cảm xúc tiêu cực không được giải tỏa có thể dẫn đến hành vi tự hại bản thân như cào cấu, nhổ tóc, hoặc đập đầu vào tường như một cách thức tuyệt vọng để thoát khỏi cảm giác đau đớn về tinh thần.

Về lâu dài, sự bất ổn về tâm lý trong giai đoạn thơ ấu có thể ảnh hưởng đến toàn bộ tiến trình trưởng thành. Trẻ có thể khó hòa nhập môi trường làm việc khi lớn lên do thiếu sự tự tin, kém kỹ năng giao tiếp và thường xuyên lo âu trước áp lực. Họ cũng có xu hướng khó thiết lập và duy trì các mối quan hệ cá nhân, dẫn đến đời sống hôn nhân hoặc tình cảm không ổn định, thậm chí đối mặt với sự cô lập khi trưởng thành.

Hơn thế nữa, nhiều trẻ bị rối loạn hoảng sợ còn phụ thuộc quá mức vào cha mẹ, thiếu khả năng tự chủ trong các tình huống cơ bản hằng ngày. Việc không dám đưa ra quyết định độc lập khiến trẻ dễ bị động, lệ thuộc và thiếu bản lĩnh khi đối mặt với những biến động trong cuộc sống.

Như vậy, rối loạn hoảng sợ không chỉ gây khó chịu nhất thời mà còn đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nếu cha mẹ không kịp thời nhận diện và có hướng can thiệp phù hợp. Việc điều trị sớm và chủ động đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe tinh thần, giúp trẻ trở lại trạng thái cân bằng và trưởng thành một cách khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần.

Trong hành trình nuôi dưỡng và bảo vệ trẻ, việc đối mặt với việc nên làm gì khi trẻ bị hoảng sợ là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, với sự hiểu biết, kiên nhẫn và hỗ trợ đúng cách, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp trẻ vượt qua nỗi sợ hãi và phát triển một cách khỏe mạnh về cả thể chất và tâm lý. Hãy luôn tạo ra một môi trường an toàn, yêu thương và đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia khi cần thiết. Để biết thêm nhiều thông tin hữu ích về chăm sóc và giáo dục trẻ, hãy tham khảo KIDDIHUB – nơi cung cấp các kiến thức nuôi dạy con hiệu quả.

Đăng bởi:

Nhóm công khai

102K thành viên

20+ bài viết mỗi ngày

Từ trong bụng đến giảng đường