Tìm kiếm bài viết

Nhật Bản ăn Tết âm hay dương và những phong tục độc đáo vào ngày Tết ở Nhật Bản

Nhật Bản luôn khiến du khách tò mò với những nét văn hóa vừa truyền thống vừa hiện đại, đặc biệt là trong dịp đón năm mới. Nhiều người thắc mắc liệu Nhật Bản ăn Tết âm hay dương và những phong tục nào được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Bài viết sẽ giúp bạn khám phá cách người Nhật chào đón năm mới, từ những nghi lễ trang trọng, món ăn may mắn cho đến không khí rộn ràng đặc trưng của xứ Phù Tang.

Nhật Bản đón Tết âm hay dương?

Ít ai biết rằng Nhật Bản từng ăn Tết Nguyên đán, giống nhiều quốc gia châu Á khác. Tuy nhiên, trong tiến trình hiện đại hóa, Nhật Bản trở thành quốc gia duy nhất trong khu vực từ bỏ Tết âm lịch hoàn toàn. Vì vậy, câu hỏi “Nhật Bản đón Tết âm hay dương” luôn khiến nhiều người tò mò.

Trong khi các nước láng giềng náo nức chuẩn bị Tết vào cuối tháng 1 hoặc đầu tháng 2, thì người Nhật đã kết thúc kỳ nghỉ năm mới khá lâu. Hiện nay, người Nhật đón năm mới vào ngày 1/1 dương lịch, gọi là Ganjitsu. Đây là dịp để các gia đình nghỉ ngơi, tổng vệ sinh nhà cửa, trang trí không gian sống, nấu những món ăn truyền thống và quây quần trong các bữa tiệc ấm cúng. Không khí mua sắm, vui chơi cũng trở nên nhộn nhịp khi mọi người cùng nhau chào đón một năm mới đầy hy vọng.

Tại sao Nhật Bản lại bỏ Tết âm?

Trong quá khứ, Nhật Bản từng đón Tết âm giống nhiều quốc gia châu Á. Tuy nhiên, kể từ cuộc cải cách lớn thời Minh Trị, người dân xứ hoa anh đào đã hoàn toàn chuyển sang đón Tết dương theo phong cách phương Tây.

Cải cách lịch của Thiên hoàng Minh Trị năm 1873

Từ thế kỷ VI đến năm 1873, Nhật Bản sử dụng âm lịch như hệ thống tính thời gian chính thức. Người dân vẫn tổ chức Tết vào những ngày đầu năm âm lịch, duy trì nhiều nghi lễ truyền thống tương tự các nước trong khu vực.
Tuy nhiên, phong trào Duy Tân nổ ra vào những năm 1870 đã làm thay đổi toàn diện xã hội Nhật Bản. Chủ trương Âu hóa được đẩy mạnh, từ kinh tế, giáo dục đến đời sống hằng ngày, nhằm đưa quốc gia tiến gần hơn với chuẩn mực văn minh của phương Tây.

Đến năm 1873, Thiên hoàng Minh Trị quyết định bãi bỏ âm lịch và áp dụng lịch dương để đồng bộ với châu Âu và Mỹ. Giới lãnh đạo thời điểm đó cho rằng việc giữ quá nhiều phong tục Á Đông – đặc biệt là ảnh hưởng sâu đậm từ Trung Quốc – sẽ cản trở quá trình hội nhập quốc tế.
Quyết định này được ban hành đột ngột: ngày 03/12/1872 âm lịch được đổi thành 01/01/1873 dương lịch. Người dân Nhật Bản vì vậy chuyển sang đón Tết theo lịch dương kể từ năm đó. Việc thay đổi nhanh chóng khiến nhiều người bất ngờ, nhưng vẫn được áp dụng triệt để trên toàn quốc.

Xu hướng tách khỏi ảnh hưởng Trung Hoa và hội nhập phương Tây

Thế kỷ XIX là giai đoạn đầy biến động với Nhật Bản. Quốc gia này phải ký nhiều hiệp ước bất lợi với Mỹ và đứng trước nguy cơ bị phương Tây chi phối như nhiều nước châu Á khác. Nhật nhận thấy các cường quốc Âu – Mỹ vượt xa Phương Đông về khoa học, quân sự và tổ chức xã hội. Trong khi đó, Trung Quốc vốn từng là trung tâm quyền lực châu Á lại dần suy yếu và thất bại trước Anh – Pháp.

Chính vì vậy, Nhật Bản chủ trương thoát khỏi ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa để định vị lại mình như một quốc gia văn minh, ngang hàng với Anh, Pháp, Mỹ. Âm lịch và các phong tục đi kèm dần bị xem là lỗi thời so với lịch dương.
Thiên hoàng Minh Trị cho rằng muốn đuổi kịp phương Tây về kinh tế, trước hết phải thay đổi hệ thống thời gian cho phù hợp chuẩn quốc tế. Việc bỏ âm lịch không chỉ mang ý nghĩa văn hóa mà còn đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt: chính phủ tiết kiệm được khoản chi lương tháng thứ 13 cho công chức, giảm số ngày nghỉ và từ đó tăng năng suất quốc gia.

Nhờ những quyết định táo bạo này, Nhật Bản bước vào thời kỳ hiện đại hóa mạnh mẽ, đặt nền tảng cho sự phát triển vượt bậc sau này.

Tết của Nhật Bản vào ngày nào?

Hiện nay, người Nhật tổ chức năm mới vào ngày 01/01 dương lịch, thời khắc được gọi là Oshougatsu, một trong những dịp lễ thiêng liêng và quan trọng nhất trong năm. Dù câu hỏi “Nhật Bản ăn Tết âm hay dương” vẫn khiến nhiều người tò mò, nhưng dù theo lịch nào thì tinh thần đón Tết của người Nhật vẫn giữ trọn giá trị văn hóa Á Đông. Các nghi lễ truyền thống, cách chuẩn bị nhà cửa và những món ăn tượng trưng cho sự may mắn vẫn được người dân duy trì qua nhiều thế hệ, tạo nên bản sắc Tết Nhật Bản rất riêng.

Xem thêm: Thái Lan ăn Tết âm hay dương

Những phong tục độc đáo vào ngày Tết ở Nhật Bản

Tìm hiểu Nhật Bản ăn Tết âm hay dương luôn là chủ đề khiến nhiều du khách tò mò, đặc biệt khi xứ Phù Tang sở hữu những nghi lễ đón năm mới vô cùng đặc sắc. Dù đón Tết theo lịch dương, người Nhật vẫn giữ gìn nhiều phong tục truyền thống mang ý nghĩa thiêng liêng. Cùng khám phá những phong tục độc đáo vào ngày Tết ở Nhật Bản để hiểu hơn về văn hóa nơi đây.

Ngày dọn dẹp nhà cửa Osouji

Khi tìm hiểu Nhật Bản ăn Tết âm hay dương, nhiều người bất ngờ khi biết rằng dù sử dụng lịch dương để đón năm mới, người Nhật vẫn duy trì nghi thức dọn dẹp nhà cửa Osouji giống như người Việt vào những ngày cận Tết. Osouji không chỉ là việc vệ sinh thông thường mà còn mang ý nghĩa thanh tẩy, loại bỏ những điều xui rủi của năm cũ. Theo quan niệm truyền thống, đây là cách để chuẩn bị đón vị thần linh thiêng Toshigami-sama – vị thần năm mới của Thần đạo Shinto – ghé thăm gia đình vào ngày đầu tiên của năm mới. Một ngôi nhà sạch sẽ, tinh tươm được xem là lời mời trân trọng để thần ban phước lành, sức khỏe và may mắn.

Trang hoàng nhà cửa trước thềm năm mới

Vào ngày 28 hoặc 30 tháng 12, các gia đình Nhật Bản bắt đầu trang trí nhà cửa để chào đón năm mới. Một trong những vật trang trí đặc trưng nhất là cây tùng đặt trước cửa – biểu tượng của sự trường thọ và cũng là nơi Toshigami-sama “ngự” khi xuống trần gian. Bên cạnh đó, họ còn treo các vật phẩm mang ý nghĩa tâm linh như quả quýt tượng trưng cho sự sung túc, dây thừng shimenawa bằng cỏ để trấn giữ tài lộc, hay dải giấy trắng nhằm xua đuổi những năng lượng xấu. Tất cả những vật trang trí này góp phần tạo nên một không gian trang nghiêm, thiêng liêng mà vẫn tràn đầy không khí ấm áp của ngày Tết.

Joya no Kane – Nghi lễ rung chuông đón năm mới

Một trong những nghi thức tinh thần sâu sắc nhất của người Nhật vào đêm giao thừa là lễ rung chuông Joya no Kane. Nghi thức này được tổ chức tại các ngôi chùa Phật giáo khắp cả nước, nơi tiếng chuông được ngân vang đúng 108 lần. Con số 108 tượng trưng cho những dục vọng và phiền não của con người theo triết lý Phật giáo. Việc lắng nghe trọn 108 tiếng chuông cũng được coi là cách gột rửa tâm hồn, giúp mọi người bước vào năm mới với một tinh thần thanh thản và trong sáng hơn. Đêm rung chuông luôn thu hút đông đảo người dân tham gia, tạo nên một bầu không khí vừa thiêng liêng vừa lắng đọng.

Hatsumoude – Lễ viếng đền chùa đầu năm

Việc viếng thăm đền thờ hoặc chùa vào những giờ đầu tiên của năm mới, còn gọi là Hatsumoude, là phong tục quan trọng nhất trong dịp Tết Nhật Bản. Các đền chùa lớn như Meiji Jingu thường mở cửa 24 giờ, bắt đầu từ đêm 31/12, để đón dòng người tấp nập đến cầu bình an, may mắn và thành công.

Trong những ngày này, cảnh tượng hàng dài người kiên nhẫn chờ đợi để được đặt lễ, vỗ tay cầu nguyện và xin lộc đầu năm rất phổ biến. Bên cạnh đó, người Nhật còn có thói quen rút quẻ Omikuji để dự đoán vận trình năm mới. Mỗi quẻ có giá từ 500–1000 yên và mang thông điệp về sức khỏe, tình duyên, học tập hoặc tài lộc. Nếu nhận được quẻ tốt, họ sẽ mang về nhà; nếu gặp quẻ xấu, họ sẽ buộc lại tại đền với mong muốn hóa giải điều không may.

Thiệp chúc Tết Nengajo – Nét đẹp giao thoa giữa truyền thống và hiện đại

Gửi thiệp Nengajo là một phong tục lâu đời, thể hiện sự gắn kết và lòng biết ơn trong văn hóa Nhật Bản. Vào tháng 12, người dân thường dành thời gian cẩn thận chuẩn bị những tấm thiệp mừng năm mới để gửi đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Nhiều người, như ông Hideo Suzuki, có thể viết hơn 200 tấm thiệp và mang đến bưu điện trước Tết vài ngày. Hệ thống bưu điện Nhật Bản sẽ giữ lại và đảm bảo chuyển chính xác vào ngày Mùng 1, như một lời chúc năm mới trọn vẹn nhất.

Do Nhật Bản ăn Tết theo lịch dương nên Tết rơi đúng vào mùa đông, đôi khi có tuyết phủ trắng xóa. Vì vậy, du khách hoặc người sinh sống tại Nhật cần chuẩn bị áo ấm đầy đủ để có thể tận hưởng trọn vẹn không khí năm mới.

Xem thêm: những nước nào ăn Tết Dương lịch

Những món ăn truyền thống vào ngày Tết ở Nhật Bản

Ngày Tết tại Nhật Bản không chỉ nổi bật bởi các nghi lễ truyền thống mà còn hấp dẫn bởi những món ăn mang ý nghĩa may mắn và thịnh vượng. Mỗi món đều chứa đựng một câu chuyện văn hoá riêng, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Khám phá những món ăn truyền thống vào ngày Tết ở Nhật Bản sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tinh thần trân trọng quá khứ và khát vọng cho một năm mới tốt đẹp của người Nhật.

Osechi Ryori – Bộ món ăn truyền thống tượng trưng cho năm mới may mắn

Nếu người Việt có bánh chưng, bánh dày trong ngày Tết, thì ở Nhật Bản, Osechi Ryori được xem là linh hồn của mâm cỗ đầu năm. Món ăn này xuất hiện từ hơn một thiên niên kỷ trước, khởi nguồn từ những phần ăn đơn giản được dâng lên thần linh. Theo thời gian, Osechi Ryori trở nên phong phú với nhiều lớp hộp được bày biện tinh xảo, mỗi món đều mang một thông điệp tốt lành như khỏe mạnh, thịnh vượng, trường thọ hay hạnh phúc. Sự đa dạng của bộ món Osechi ngày nay phản ánh ước muốn về một cuộc sống sung túc và viên mãn của người Nhật trong năm mới.

Toshikoshi Soba – Món mì trường thọ vào đêm giao thừa

Vào ngày cuối cùng của năm, các gia đình Nhật Bản quây quần bên nhau và cùng thưởng thức Toshikoshi Soba – món mì truyền thống mang ý nghĩa “vượt qua năm cũ”. Sợi soba dài, thanh và dễ cắn đứt tượng trưng cho sự rũ bỏ vận xui, kết thúc mọi muộn phiền để đón chào khởi đầu hoàn toàn mới. Chính vì vậy mà tối 31/12, các quán mì soba ở Nhật Bản luôn đông kín người, tạo nên một nét văn hóa đặc trưng trong đêm giao thừa.

Bánh Mochi – Biểu tượng tròn đầy dâng lên thần linh

Mochi là loại bánh gạo quen thuộc với cả người Nhật lẫn du khách, nhưng vào dịp năm mới, món bánh này mang ý nghĩa đặc biệt linh thiêng. Hình dáng tròn vẹn của mochi tượng trưng cho sự hài hòa và viên mãn, đồng thời phù hợp để dâng cúng các vị thần vì trong quan niệm Nhật Bản, thần linh không ưa những món ăn có đầu nhọn. Người Nhật còn tổ chức ngày Kagamibiraki – nghi lễ “mở bánh kính” – khi gia đình cùng thưởng thức mochi sau khi cúng lễ, thường ăn kèm với súp Ozoni, đường hoặc chè đậu đỏ.

Ozoni – Súp mochi ấm áp mở đầu năm mới

Ozoni là món súp đặc biệt xuất hiện trong bữa sáng ngày mùng 1 Tết. Thành phần chính là miếng mochi dẻo hòa trong nước dùng ninh từ cá bào, rong biển hoặc gà tuỳ vùng. Rau củ như cà rốt, củ cải, nấm shiitake cũng được thêm vào để tạo nên hương vị ngọt thanh và giàu dinh dưỡng.

Mỗi địa phương tại Nhật có phiên bản Ozoni riêng:

Miền Đông Nhật dùng nước tương.
Miền Tây Nhật dùng miso trắng.
Có nơi dùng mochi nướng, nơi khác dùng mochi luộc.

Dù có nhiều biến thể, Ozoni đều mang ý nghĩa cầu chúc cho một năm mới yên bình và đầy đủ.

Datemaki – Trứng cuộn ngọt tượng trưng cho trí tuệ

Datemaki là món trứng cuộn mềm mịn, có màu vàng óng đẹp mắt thường xuất hiện trong hộp Osechi Ryori. Bên cạnh hương vị ngọt nhẹ dễ ăn, món này mang ý nghĩa cầu mong sự học hành tấn tới và trí tuệ thông thái trong năm mới.

Trước đây, Datemaki được xem là món ăn cao cấp vì có thêm hỗn hợp cá xay hoặc tôm xay, tạo độ đậm đà và mềm mướt đặc trưng. Hình dáng cuộn xoắn được ví như cuộn sách cổ, càng nhấn mạnh ý nghĩa học tập và tri thức.

Kuromame – Đậu đen ngọt cầu sức khỏe

Kuromame là món đậu đen được hầm mềm với đường và nước tương, có màu đen bóng đẹp mắt. Trong tiếng Nhật, “mame” còn mang nghĩa siêng năng, chăm chỉ, vì vậy món ăn này tượng trưng cho sức khỏe, sự cố gắng và tinh thần làm việc bền bỉ.

Người Nhật tin rằng ăn Kuromame vào đầu năm sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, tinh thần sáng suốt và gặp nhiều may mắn trong sự nghiệp.

Xem thêm: Đài Loan ăn Tết âm hay dương

Những lưu ý khi đón Tết ở Nhật Bản

Khi tìm hiểu Nhật Bản ăn Tết âm hay dương, nhiều người thường bất ngờ vì quốc gia này đón Tết theo lịch dương nhưng vẫn giữ rất nhiều phong tục truyền thống sâu sắc. Chính vì vậy, nếu bạn có ý định du lịch hoặc sinh sống tại Nhật trong dịp năm mới, việc nắm rõ các lưu ý quan trọng dưới đây sẽ giúp bạn có trải nghiệm trọn vẹn, an toàn và ý nghĩa hơn.

Chuẩn bị đầy đủ trang phục ấm vì Tết rơi vào mùa đông

Do Nhật Bản ăn Tết âm hay dương theo lịch dương, thời điểm đón năm mới rơi đúng vào mùa đông lạnh nhất trong năm. Nhiệt độ có thể xuống dưới 0°C, nhiều nơi còn có tuyết rơi dày. Du khách cần chuẩn bị quần áo giữ nhiệt, găng tay, áo khoác dày, giày chống trượt để di chuyển an toàn và giữ sức khỏe.

Các cửa hàng và phương tiện công cộng có thể giảm hoạt động

Trong kỳ nghỉ năm mới (từ 31/12 đến 3/1), nhiều cửa hàng, trung tâm thương mại, bệnh viện và cơ quan công quyền tạm ngừng hoạt động. Tàu điện, xe buýt có thể chạy thưa hơn. Du khách nên:

Kiểm tra lịch mở cửa trước khi đến
Trữ sẵn thực phẩm hoặc vật dụng cần thiết
Lên kế hoạch di chuyển cụ thể

Việc này giúp bạn tránh bất tiện trong những ngày Tết tại Nhật.

Tôn trọng các nghi lễ truyền thống tại đền chùa

Trong dịp đầu năm, người Nhật thường đi viếng đền chùa (Hatsumoude). Khi tham gia, bạn cần lưu ý:

Xếp hàng trật tự, không chen lấn
Rửa tay và súc miệng tại khu thanh tẩy trước khi vào
Cúi chào đúng nghi thức
Không nói lớn hoặc gây ồn

Tôn trọng không gian linh thiêng là một phần quan trọng trong văn hoá Nhật Bản.

Hạn chế làm ồn vào đêm giao thừa

Khác với nhiều quốc gia tổ chức countdown sôi động, người Nhật thường đón giao thừa trong không khí trang nghiêm, nhẹ nhàng. Nhiều gia đình chỉ quây quần ăn tối, xem chương trình Kouhaku Uta Gassen và chờ thời khắc bước sang năm mới.

Do đó, bạn nên tránh gây ồn ào trong khu dân cư, đặc biệt khu chung cư, để không ảnh hưởng đến người khác.

Không tự ý lấy Omikuji hay đặt lễ sai vị trí

Khi rút quẻ Omikuji – một trải nghiệm phổ biến vào dịp Tết:

Không tự rút lại nhiều lần nếu không vừa ý
Nếu quẻ xấu, buộc lại đúng nơi quy định ở đền chùa
Đặt tiền lễ nhẹ nhàng, không ném mạnh vào thùng công đức

Đây là cách thể hiện sự tôn trọng văn hoá bản địa.

Trân trọng phong bì lì xì Otoshidama nếu được nhận

Ở Nhật, trẻ em thường nhận phong bao tiền mừng tuổi gọi là Otoshidama. Nếu bạn có con nhỏ sinh sống tại Nhật hoặc được người quen tặng otoshidama, hãy:

Nhận bằng hai tay
Cúi chào cảm ơn
Không mở phong bao ngay trước mặt người tặng

Đây là phép lịch sự quan trọng trong văn hoá Nhật.

Cẩn thận khi thưởng thức món Mochi đầu năm

Mochi là món ăn truyền thống nhưng khá dẻo và dễ gây nghẹn, đặc biệt là người già và trẻ nhỏ. Dịp Tết hằng năm, Nhật Bản luôn khuyến cáo người dân:

Cắt mochi thành miếng nhỏ
Nhai kỹ trước khi nuốt
Theo dõi người lớn tuổi khi họ ăn mochi

Điều này giúp đảm bảo an toàn trong bữa ăn đầu năm.

Tôn trọng quy tắc khi đến nhà người Nhật chúc Tết

Nếu được mời đến nhà người Nhật:

Mang theo quà nhỏ như bánh kẹo, trái cây hoặc đặc sản Việt
Tháo giày trước khi bước vào nhà
Không hỏi quá sâu chuyện cá nhân vào đầu năm
Giữ thái độ nhẹ nhàng, lịch thiệp

Những chi tiết nhỏ giúp bạn ghi điểm trong mắt chủ nhà.

Tránh đến những nơi đông người nếu không quen chen chúc

Các đền chùa lớn như Meiji Jingu có thể đón hàng triệu người vào mùng 1 Tết. Nếu bạn không quen cảnh đông đúc, nên chọn đền chùa nhỏ hơn hoặc đi vào ngày 2–3/1.

Hiểu rõ Nhật Bản ăn Tết âm hay dương và những lưu ý quan trọng khi đón Tết sẽ giúp bạn có chuyến đi suôn sẻ, an toàn và giàu trải nghiệm ý nghĩa. Tết Nhật Bản không ồn ào nhưng lại rất trang trọng, ấm áp và chan chứa những giá trị tinh thần sâu sắc – một nét đẹp mà bất kỳ ai cũng nên một lần trải nghiệm.

Qua những tìm hiểu về Nhật Bản ăn Tết âm hay dương và những phong tục độc đáo vào ngày Tết ở Nhật Bản, có thể thấy Tết ở xứ Phù Tang vừa mang đậm nét truyền thống, vừa tinh tế trong từng chi tiết. Từ mâm Osechi Ryori đến nghi lễ viếng đền chùa, mỗi phong tục đều gửi gắm ước mong may mắn, hạnh phúc và thịnh vượng. Hãy cùng KiddiHub trải nghiệm và khám phá những giá trị văn hóa đặc sắc này để năm mới thêm trọn vẹn.

Đăng bởi:

Mình là Thu Hương - Content Marketing chuyên nghiệp có 3 năm kinh nghiệm và kiến thức sâu rộng trong các lĩnh vực giáo dục, sức khỏe, và nhiều lĩnh vực khác. Mong rằng các bài viết của mình sẽ đem lại nhiều thông tin hữu ích cho bạn đọc.